Навуковае апсанее восен

Восень (роднасна нш-прускай. Assanis - восень, гот. Аsаns - жнво, этымалагчна - час жнва"; па тлумачэнню Даля - ад асяняць - зацяняць: наступ змроку) - адно з чатырох часо года, памж летам змой. Восень - пераходны сезон, кал прыкметна памяншэнне светлавога дня паступова панжаецца тэмпература навакольнага асяроддзя.

Складаецца з трох месяца: у Паночным пашар' - верасня, кастрычнка лстапада, у Паднёвым - сакавка, красавка траня.

Па колькасц якая паступае на зямлю ад Сонца энерг ранадзенства павнны быць сярэдзнай адпаведных сезона. Але затрымка змене тэмпературы (выклканая фзчным ласцвасцям вады зямл) затрымлвае клматычныя сезоны адносна астранамчных. Тэмпературная затрымка змяняецца залежнасц ад канкрэтнага месца, таму адных культурах восеньскае ранадзенства расцэньваецца як сярэдзна восен, а ншых - як пачатак восен.
Да XVIII стагоддзя Маскоскай дзяржаве восень (Есень) працягвалася ад 23 верасня да Каляд Хрыстова - гэта значыць да 25 снежня. У кожным часу года лчылася па 91 дня па полчетвертого гадзны.
У стараданх пасхалях восень апсвалася наступным чынам:

У 1348 годзе адбыся Сабор у Маскве, на якм пакладзена пачынаць год з верасня, а не з сакавка. З XV стагоддзя новы год пачынася 1 верасня, звестк аб святкаванн Новага года з'яляюцца з канца XV стагоддзя. Парыжск слонк маскавта (XVI стагоддзе) захава руская назва навагодняга свята: Першы дзень у годзе.
У рланды, згодна з нацыянальнай метэаралагчнай службе (Met Eireann), восеньскм месяцам з'яляюцца верасень, кастрычнк лстапад. Аднак у рландская календары, як грунтуецца на старажытных кельцкх традыцыях, восеньскм лчацца жнвень, верасень кастрычнк.