интересные факты про муравьёв на монгольском

Кырмыскалар (лат. Formicidae) бклрне чаккычлы лпканатлылар отрядына керче гаиллек. Кырмыскалар злренемгыять тзелеше буенча кешег якын торучы ан иялре. Кырмыскалар зур кч булып кырмыска оясында яшилр. Кырмыска оясы яки кырмыска илве ир стеннн ем булып чыгып торган, туфрактан, ылыстан яис вак-вак чыбыктан гыйбарт торагы. Гмбз астында каймыл камералары урнашкан, анда кырмыска ккйлре, кортлары м кузылары саклана. Тагын да тптрк - черек агач тбе яки зур ботаклар. Метр бешеным хтле тирнлект ир астында бер-берсе белн бйлнгн камералар бар. Шуларны берсенд патшабик яши.

Ояда кырыс иерархия м рольлр булышу урнаштырылган. Идарне йомырка салучы теше - патшабик башкара. Эшче кырмыскалар да теше, лкин алар патшабик исн чагында токым чыгармыйлар. Патшабик 15-20, эшчелр - 5-7 ел яши. Иркклр бары бер й ген яши, алар оя яшешенд катнашмый, токым чыгаруда катнашу белн леп бетлр.

Патшабик янында 10-12 эшче кырмыскадан торган кургавыл бар, ул патшабикне карап тора: ялый м ашата. Гадтт кургавыл яшь кырмыскалардан тора, чнки ояны бар вкиллре д бер айга якын патшабикне яки кортларны карау чорын тлр. Аннары алар патруль зонасыны и ерак ирен кченлр м анда азык эзлг - фуражлауга - керешлр. Тапкан азыкны кырмыска инстанциялр буйлап ск таба ибр м шуннан со гына ул барлык ояга таратыла. Азык белн беррттн кырмыска махсус феромон - патшабик блеп чыгарган матд белн д туклана. Бу матддн ул патшабикне сламтлеге м ояны торышы турында мгълмат ала. Шулай итеп барлык кырмыскалар да бердм мгълмат килеген кертелгннр.

Фин галимнре ДНК кулланып уздырган триблрдн мгълм булуынча, туганлык дрсе патшабикдн ераграк булган саен, кырмыскалар да аны тирсеннн ераграк эшлрне башкара. якын туганнар, киресенч, патшабик тирсендге эшлрд эшлилр.[1]

Ояда зен хас залау системасы да эшли. Мслн, тап-таза фуражер кырмыска ояга бернич тапкыр буш кул белн кайта икн, аны чалалар - терлр м зен к фуражга ибрлр. Кызык, мма имгнеп эшк слтен югалткан кырмыскаларга карата бтенлй башкача карыйлар. Аларны азык сорарга, яки мыеклары белн башка кырмысканы башындага махсус ирлрен сугарга кчлре булганчы ашаталар.

Кырмыскалар актив ерткычлар, лкин алар мал-туар да асрый. Мал-туар ролен лн бетлре (гбллр) башкара. Кырмыскалар бетлрне злрен ген тгел, блендеклрен д ашый. Бу паразитизмны бер тре тгел, чнки кырмыскалар каравыннан башка лн бетлре башка ерткычлардан кулыннан бик тиз леп бетлр. Кырмыскалар бетлр ктен якын тирдге семлеклрд ктлр м саклап торалар. м беренче талплре буенча, бетлр аларга артык нектарын бирлр. лн бетен савыр чен кырмыска мыеклары белн аны корсагын кытыклый. Алман галимнре исплп чыгаруынча, гблдн савыла торган баллы патока ирн кырмыска ризыгыны 60 процентын тшкил ит. Кеше кебек к, кырмыскалар да иттн баш тартмый. Итне ауда, яки лгн бклрне ыеп кына тгел, блки махсус рчетеп т табалар. Кырмыска ояларында деликатеслар: чебен, рмкч .б. бк личинкалары стерел.[2]