Эссе на тему Берел орымы

ерел орымы са дурнен саталан тарихи ескерткш. Шыыс азастан облысы Катонараай ауданында Бтырма зенн о жаалауында Берел ауылынан отстк-батыса арай 7 8 км жерде орналасан. орым солтстгнде Берел жне Бтырма зендерн осылан жермен, отстгнде ансу зенмен, ал батысы мен шыысында таулармен шектелген Бтырма зенн о жаасындаы алада орналасан. Ескерткшт координаттары: 490 градус 20 саат солтстк ендк, 860 градус 22 саат шыыс бойлы. Обалар Бтырма зеннен 40-45 метр бик жатан шнш террассасында шоырланан. Са жне трк кезедермен мерзмделетн жетпстенок астам обалардан ралан орым 4000х1000 шаршы метр жерд алып жатыр. Берел орымындаы обалар мен рыпты ескерткштер отстк-шыыстан солтстк-батыса созылып жатан брнеше тзбекке жне жеке топтара шоырланан. рбр тзбекте бл рд б.з.б. 1 мыжылдыты екнш жартысында мекендеген тайпалы хвалатарды клдер жерленген болуы ммкн. Тзбектердег лкен, орташа жне кшгрм обалар сол замандаы леуметтк жкт боландыыны крнс болып табылады. орымдаы е ерте обалар б.з.б. 4-3 асырларда йлген (2400-2300 жылдары брын), ал кейнглер кне трклер дурмен мерзмделед б.з. 7-8 асырларда (1200-1300 жылдары брын). Алаш 1865 жылы В.В.Радлов, 1959 жылы С.С.Сорокин зерттед. 1998 жылы Халыаралы аза-француз экспедиция (жетекшс З.Самашев) орымны жаа жобасын болжап, брнеше оранды зерттед. орым 3 орандар тобынан трады. Брнш топтаылары таудаы кертпеш ортасына орналасан. Ол солтстк-батыстан отстк-шыыса созылан 6 ораннан трады. Екнш топ солтстк-батыстан отстк-шыыса арай тзбектелп созылан 12 ораннан трады. Ол кертпешт батыс жаында орналасан. шнш топты 9 оран райды. Ол кертпешт шыысында орналасан. Осы топтаы е лкен оран ылыма лкен Берел ораны деген атпен белгл. Обалар тауды жапар тастарымен араласан зенн са малта тастарынан йлген. Шырда ааш имасы бар, оны сыртында леуметтк мртебес жоары адамдарды абрне брге осып кметн жылы ааларыны жатуы, араайды жуан дгегнен а жарып ашап жасаан астау табыт ертедег Алтай кшпеллерн ескерткштерне тн. азба кезнде орандарды шнен 23 м тередкте ааштан жасалан има, оны бет жаынан брнеше жылыны аасы мен бзелдермен тода саталан жылы мумиясы, сыртына алтын жалатылан ааш шекейлер, адамны аасы мен адам мумиясы алынды. Заттай деректер Берел орымы Пазыры мдениетн орта (б.з.б. 5 асыр) жне соы (б.з.б. 54 асырлар) кезенде салынанын длелдейд. Берел орымында 1997 жылдан азрг кезге дейн 20 ескерткш зерттелд, соларды шнде 4, 9, 10, 11 обаларынан то басан абрлер аршылды. Берел орымы обалардан табылан асйектер мен скиф-сбр а стилнде жасалан заттарыны нтижеснде лемге йгл болды. Берел орымындаы то басан обаларды беретн млметтер де ерекше. Берел орымындаы лкен обаларда табиат пен климатты жне обаны йген материалдар мен ескерткш рылысыны йлесмнен пайда болан тоы нтижеснде органика, яни ким, ат бзелдер, ааш бйымдары, ер тоым, тер мен кизден жасалан заттар шрмей жасы саталан. Берел орымынан табылан заттарды зерттеуде алаш рет жаратылыстану ылымдарыны дстер пайдаланылды. Бл зерттеулерд нтижеснде ерте кшпеллерд ДНК-ын анытауа болатын, сонымен атар Берел даласыны палеоэкологиясы, палеозоологиясы мен антропологиясы бойынша нды млметтер алынды.