Зат есмн нажималаулары коптик септик,таулдик,жиктик

Нажималаулар

Жалау сз бен сзд байланыстыратын, сз аралыындаы атынастарды крсеткш болып табылатын, сзге грамматикалы маына стейтн осымшалар. Нажималауды трт тр бар: кптк, туелдк, септк, жктк. Жалаулар брнен со бр нажималана беред. Мндай жадайда кбнесе алдымен кптк, онан со туелдк, сз соында септк нажималаулары нажималанады, жктк жалауы да сз соында нажималанады: оушы-лар-ымыз-а, пира-мыз, келе-сз.

Кптк нажималаулар: дар/дер л, м, н, , ж, з

тар/тер ата дауыссыздар + б, в, г, д

лар/лер дауыстылар + й, р, у

ааздар, емтихандар, кiлемдер, жолдастар, мектептер, таулар, йлер.  

Септк нажималаулар арылы есмдер сйлемдег етстктермен де, шылау сздермен де, есмдер зд-здер де нажималасып р алуан арым-атынаса тсед.

Атау септк: еш нажималаусыз.

лк септк:  - ны, - н, - ды, - д, - ты, - т.

Барыс септк: а,ге,а,ке.

Табыс септк: - ны,- н, - ды, - д, - ты, - т.

Жатыс септк: - да, - де, - та, - те.

Шыыс септк: - нан, - нен, - дан, - ден, - тан,- тен.

Кмектес септк: - мен, - бен, - пен.

Мысалы:

Ктап/мектеп

Ктапты/мектепт

Ктапа/мектепке

Ктапты/мектепт

Ктапта/мектепте

Ктаптан/мектептен

Ктаппен/мектеппен

Туелдк нажималау, детте, бр затты баса бр зата туелд екенн блдретн осымша. Негзнде зат есмге тн осымша бола трса да, зат есм ызметн атаратын, демек, субстантивтенетн (заттанатын) сздерд барлыына да нажималана беред

I жа: -м, - ым, - м.

II жа: , - ы, - .

II жа: ыз, - з, -ыыз, - з.

III жа: -сы, - с, -ы, -.

Мысалы:

Жекеше:

Мен досым/дптерм

Сен досы/дптер

Сзд досыыз/дптерз

Оны досы/дптер

Кпше:

Бзд досымыз/дптермз

Сендерд достары/дптерлер

Сздерд достарыыз/дптерлерз

Оларды достары/дптерлер

Жктк нажималау - баяндауыша ана тн нажималау. Жктк жалау тек ана синтаксистк ызмет атарады.

Жктеу категориясы - азрг аза тлнде тек етсткке ана тн асиет емес, баяндауыш болып ызмет атара алатын зге де сз таптарына, соны шнде есмдерге де тн асиет.

Жекеше /// кпше

жа -мын, -мн, -бын, -бн, -пын, -пн /// жа - мыз, -мз, -быз, -бз, -пыз, -пз.

жа -сы, -с /// жа -сыдар, -сдер

жа -сыз, -сз /// жа -сздер, -сыздар

жа /// жа-

Оушымын /Оушымыз

Оушысы/ Оушысыдар

Оушысыз /Оушысыздар

Оушы/ Оушылар.