Легенда о томирис на казахском языке

Аыза айналан кшпел скиф жауынгерлер еуразиялы даланы ежелг дурнде кенен таралан: Сакас, Массагеттер, Сарматия жне скифтер. VIII асырдан бастап мыдаан жылдар бойы. BC IV с. AD, олар Шыыс пен Еуропаны ркениеттерне ауп тндрд: Греция, Рим, Мысыр жне Парсы. Шыыс тайпалары Орталы Азияда тратын Сакас пен Массагеттерге тиесл болды.

6 асырда б.з.д. Персияда Ахеменидтерд Брнш лем империясы рылды. Месопотамия елдерн брктрген парсы патшасы Кир II агрессиялы саясатты бастады. Ол Египетте лкен агрессивт науан жасады. Алайда Коррус фараон Амасияны саясатымен кшейе тскен осындай лкен мемлекетке арсы соыс болатынын алдын ала болжады. Cyrus Мысыра арсы науанды кейнге алдырып, империяны шыыс шекараларын орайтын, онда шексз далада кшпел Сакас пен Массагеттер болатын. Отдала тайпалары серл скери билкке ие болды, оларды озалыстарында болжау ммкн болмады, сондытан кез келген уаытта Парсы басып алан Орталы Азия айматарына лдырауы ммкн. 530 жылы лы Кир Корольдгн лкен армиясыны басында Шыыста кшт.

Массагеттерд Томирис ханым басарды. Ол бкл Массагат тайпаларыны кшбасшысы Спаргапист ызы болды. Кшбасшы айтыс боланнан кейн, оны жалыз баласы ретнде, Томирис колотилкт мра етт, бра кптеген йел тайпаларыны жетекшлер йелд басаратындыына наразылы блдрп, з колотилгн латуа тырысты. Томирис, оны барлы жастары мастагеттерд басаруа ылы болды жне ол оны ерлг, скери ерлг жне з халына деген адалдыын длелдед.

Томирис з кйеун алай тадааны туралы аыз бар. Баса Сак тайпаларымен соыс кезнде Спаргарпис з хвалатасынан кмек срады - Саков кшбасшысы Тиграхуд Кавада. Сол кездер Кавад зн шекарасында да соысып, зн сйкт лы Рустамды жберд. Рстем Массагеттер лагерне келгенде, батырлар арасында жарыс тт. Бл байаудаы жлде - кшбасшы Томирис ызыны олы. Томирист ат жарыстарында стайтын адам оны кйеу болады. Томирис зн тайпасындаы здк шабандоздарды бр болды, сондытан оны е жасы жауынгер ана стап алады. Байау Рустам жеп алды.

Томирис Кир II-ны шабуылы туралы естгенде, ол массагеттерге лагерьден шыып, отдалаа баруды бйырды. з кезегнде, Кир билеп-тсте отырып, массажетт стнен билкт жеуд шешт. Ол Томирис ханыма хат жолдап, хабаршы жберед. Онда Кир зн слулыын жне аыл-ойын матайды жне оны йел болуды сынады. Осылайша з халыызды анды соыспен тарыыз. Бра аылды Томирис парсы билеушсн оан мтаж емес, оны патшалыы екенн тснд жне бас тартты. скери с Парсы шн стт басталды. Массагалы скерлер, кшпеллерд амтыан р р арай отдалаа арай озалып, крдел скери атыыстара араласпауа тырысып, парсыларды ары скерлерн алдында кетп алады. Бл даладаы арсыластарды латыруа арналан стратегия болды. Жекпе-жектерден кейн масагеттер рдайым жылдам аттарына шабуылды алдырды. Осылайша, парсылар Яссарта келд.

Мне, Кир з шешмн олдануа шешм абылдады. Ол лагерьге жараланандар мен науастарды брн итеруд бйырады, ал ол негзг кшн пешке жберед. Оларды лы Томирис Спаргапис бастаан маскацтер тнде лагерьге шабуылдады, бра ренжген жо, олар парсыларды ашанын шешед. Жест тойлады, олар парилдлерд алдыран шараптарын шт. Тнде, Массагеттерд кпшлг йытап алан кезде, парсылар барлы топты шабуылдап, лтрд. Соны Томирис ттына алды. Мны блп аланнан кейн, Цариц Томирис Кираа хабаршы жберп, лын босатуды талап етт, йткен ол арулы кштермен дл кресте емес. Мессагет патшасы парсы билеушсн орытты деп ескертт: Егер сз мны жасамасаыз, Массагеттерд иес Кнн дайы ант етемн, сз аншалыты анаатсыз болсаыз да, шмдк шу шн сзге шынымен ан беремн. Кир Кир Томиристен бас тартты, ал Спаргапис з олымен лтрд, Корирд Томиристен кмек сраанын аламады.

Томирис, лыны лм туралы блп, парсылара шабуыл жасауды шешед. Даладаы шайас орын алды, онда Массагеттер парсы скерлерне барлы дрет мен аарымен шабуыл жасады. Сюр-II шайаста кз жмды. Томирис шарапты анын анмен толтырып, Кирд басын кесп тастап: Сен ан срап, соны кп шес, - деген сздермен аа латырды.

Томирис Кирд стнен жеске жетт. Саки мен Массагеттер за уаыт бойы з шекараларын перстерге арсы алды. Цариц Томирис Сако-Массагет армиясыны бостандыы мен кшн символына айналды.