Тау баласымын таырыбына эссе

Маали Матаевты 85 жылдыына орай

Жарияланды 30-03-2016, 10:03 Категориясы: аза тл жне дебиет  

Павлодар аласы, 16 лицей - мектеб

марова Анар Ерболатызы

Маали Маатаев шыармаларындаы адам мен табиат.

Шын дарын з заманыны шындыын шыарма арауына айналдырып, халы клне яласа, ол мг мр сред. Халы сенмне ие болу, ас - абаын баып, кл алаанын жыра тсру, сыр ып шерту келешект жарын сулесмен нрландыра тсу сирек кездесетн баыт. Оны Маали аынны поэзиясынан танып, круге болады.

Маали ледер лтты поэзияны жаа бр белеске ктерлгендгн, жаппай евроцентристк аыма ойысан заманда азаты ара лен шынайы асиеттерн адр артып, брыныдан да толысып, кемелдене тскендгн кус. Ол аза лен лтты бояуы мен рухын станды, оны трлендре байытты, сйтп алы аза оырмандарыны жрегне жол ашты. Сонымен атар аын аза лирикасын ХХ асыр дебиетн озы лглермен нарландырды. Маали сыршыл ысты лирикасымен з оушыларыны жрегне жол тапты, оларды жасы жырды лззатына андырып, зн менмен адамзата орта аиатты жырлап, алы оырманны жан жрегн баурады.

Аынны шын мннде шеберлг ол олданан рбр амал - адам бейнесн ашуа ызмет еткен. Аын поэзиясында табиат крнстерн, пейзажды шейн бр уаыт кесткт дерег ретнде даралап арамайды, онда адам бейнесн толытыра тсетн тслдер дескать. р кркемдк - философиялы ирмдер мен сарындар, тйндер мен мазмндар арылы те жарырап крнед. Аын адам мен жаратылысты ндестгн жырлайды. Ол жаратылысты кп былысынан адам болмысына тн сипаттарды аарады. Содан да болар аын табиатты р блшегмен, крнсмен ашы сырласады, мына ортатасады. Аын атаулы табиат пен жаратылысты былысына жаын болады.

Аын ледернде брде уаныш пен айы болса, брде кз жасы, наз бен м жред. Осы бр алма - кезек ауысан клне жбаныш, жанына тыныш беру шн аын кл басаны асайды. Ол халымызды табиатына тн кедкт, кесткт здейд, сахараны кргс келед. Табиаттан пана здейд.

Адам мен табиат. Аын бларды ттастыын сыла философтара тн тйскпен ынан. Белгл суреттерден белгсз сырларды аарды. Аынны Тау зен деген ленде бала шопаннан скрывая жеген серке ата шопанны соынан маырайды. Ол бекер маырап тран жо, адам мен табиатты арасы алшатанып, оны соы длей былыстара рындыратынын сезд. Сол шн де шыар, аын айынан мр срейк алмасып деп тнед. Сол айынан адамдар тршлгн кргс келед. Ол адамдар арасындаы арым - атынасты суреттесе де, табиат крнстерне лсе де, ткен тарих жолына кз салса да, адамны таусылмайтын арманын, лмейтн махаббатты, злмейтн саыныш сезмн, брне - бр жаласып жатан тршлк сабаын жазды.

Адамны лдебр кйнш - сйнш немесе кескн - кейпн, имыл - рекетн суреттеу, оны з сзн немесе згемен сйлесун келтру, е ары жаы, трлше табиат былыстарын суреттеу осыларды бр, дебиеттег адамны сырты трн анытап, шк сырын ашу шн керек. Кезнде Абай Сз нер дертпен те екендгн ескертп кеткен. Ал, шын дарын иес нерд азабын тартанына дн разы. Отыз мы сурет пен бес жз безендрлген ктапты иес, нерде баы жанан жапон суретшс Кацусика Хокусай (1760 - 1819) з туралы: Мен сурет дуалаан, мен сурет ттынымын- деген екен. Аын Маали да: Поэзия, сен менмен егз бе ед, - деп змен туысып кеткен лен жанына жаын ттады.

Жырым - Сырым екеу егздерм,

Екеун ек блп емзбедм.

Жатсам - трсам м шаып дптерме

Жабыраан жаныма ем здедм, - деп ленен жанына шипа табады.

аза поэзиясындаы дстрл таырыптарды бр туан жер, оны бауырында ткен балалы ша, ата-мекенн тадыры, оан деген сйспеншлк екен белгл. красным Т. Жртбай Кшпел халыты нысаналы атауына сйенсек, жер деген сзд маынасыны з лы ымды астардан шыан. Жер. Бз жерд жемсн жеп, ырыздыымызды айырамыз. Есесне ол бзд тнмзд ойнына жасырады, денемзд азы етед, - деп жазса, А. Шрп: лтты идеяны халыты оныса кзарасына атыссыз елестету ммкн еместгн ескере отырып, тжырым жасайды. Маали Маатаев туан жерн суретн бейнелеуде зндк рнек таныта, згеше поэтикалы лем аша жырлайды. Табиат аясында туып - скен рбр аынны сол таырыпа алам тартпауы ммкн емес. Туан жерд, оны дем табиатын жырлау барлы аынны перзенттк парызы. аза даласыны табиатын Маали пк, таза кйнде кргс келед. Адам мен табиатты ол ттастыта таниды. Табиат та адам сияты кейде клд, кейде мды. Соан лайы аын да оны р кйде суреттейд. Брде ол дала бетн жапан жбектей жасыл шптер мен асар тау, балдан ттт сулар крсе, кейде сол даладаы бабасы скен Кеблаты асырлардан кричалан кштерге теейд. Кейде сарайан сары белн сулел лаыла теесе, енд брде сол даланы соан самалынан тадайына ымызды дм келген.