млмет Мыржакып Дулатов

Туан жер  Торай уезн, Сарыопа облысыны брнш ауылы(aзipri останай облысыны Жанкелд ауданына арасты "ызбел" ауылы). кес  Дулат аймаына аты шыан шебер кс болан, ер трман жасап, етк, мс тккен. Шешес  Дмеш ойын тойды рынки, нш кс болан. кес балаларын жастайынан оуа беред. Алашыда бала Мржаып ауыл молдасынан оып, хат таниды. Молдадан ек жыл оыаннан кейн, 1897-1902 жылдары, ауыл мектебнде орысша оытатын Ман малмнен дрс алады. Бл мектеп Мржаыпты блмн толытырумен атар, азамат ретнде алыптасуына да аса зор ыпал жасайды, Ман малм лы аартушы Ыбырай Алтынсарин ргетасын алаан оу орныны, длрек айтанда, Торай аласындаы уездк орыс-аза мектебн тлег болатын. з шкрттерне де ол осы рухта тлм-трбие, тере блм беред.

Мржаып анасынан ек жасында, кеснен он ек жасында айырылып, аасы Асарды олында трбиеленед. Асар кес Дулатты Мржаыпты оып, блмд азамат болып, сун армандаан тлегне сай, нсн оуын р жалап, блм алуына ерекше кл блед. Ауылда туып, ауылда скен, ауылда оып, ауылда ызмет етп, ауыл малм атанан зердел жас ауыл трындарыны ауыр трмысын, тедг жо аянышты хлн крп, тле тршгп, тебрене толиды.

Бл кезе патша кметн отаршылдыты аза даласында крт кшейтп, алы елге тзесн атты батырып тран шаы болатын. Бл жадай сол кездег азаты кз ашы, оыан, зиялы азаматтарына озау салды. Наразылы туды. Кресуд жолдары арастырылып жатты. Оны негзг жолы ретнде оуа, блм алуа мтылыс кшейд. Брте-брте халы саяси былыса айналып, ел шнде отаршыл саясата арсы лт-азатты идеялары туындады. Патшалы Ресей де брнш буржуазиялы-демократиялы дмпуд арсаында болатын.

Езлген елне ес болуа, жоын жотап, мын мдауа серт байлайды. Халы сне бар болмысымен бтндей берлп, аланша жарты жаам мен сенк, Пайдалан шаруаа жараса, алаш! деп бар даусымен жар салады.

з бетнше талпынып, блм жинап, орыс тлн жетк мегерген Мржаып орысты озы ойлы азаматтарыны ебектермен танысуы арасында замана тозаын суырып, дниен др слкндрер дауылды кндерд таап келе жатанын згелерден брын сезед.

Мне, осындай крдел кезеде, 1904 жылы Мржаып Омбы аласына келед. Осында лт зиялыларыны стазы Ахмет Брсынлымен кездесед. Бдан кейнг уаытта бpi  стаз, бipi збасары ретнде жптарын жазбайды. 1905 жылы Мржаып Ахмет Байтрсынлымен бipre араралыдаы саяси-баралы жмыстара атысады. 1905 жылы патша кметне аза халкыны атынан петиция жазушыларды атарында болады.

Ке даласында аласыз мр срп, мал баып жатан лупиам халын: Кзд аш, оян, аза, ктер басты, ткзбей араыда бекер жасты деп жырымен жлылап оятып, оларды блмге, ел шн пайдалы с рекетке шаырады. Бкл халыты еркндкке жетун басты шарты тнек болып торлаан араылы йысынан ояну, др слкнп, надандытан арылу деп блген ол: Оян, аза! деп рандаудан танан жо. Сондытан да оны н алы йыдаы азаын лаыны тбнен маса болып, маза бермей ызыдап оятуды мрат ттан знен он ек жас лкен рухани аасы Ахмет Брсынлыны нмен атар естлп, аза даласын атар шарлады. Сол егз н тарих мнбеснен атар крнген ек алыпты ашан соы демдер таусыланша, тадыр талысымен екеу ек жата жрсе де, уына тсп, амауа алынса да злмей, атар естлп трды. Ол екеу ек атадан туса да, бр туан бауыр ед, ек баспен ойласа да, орытар ойы бр ед, ек ауызбен сйлесе де, шыар сз бр ед. йткен оларды туыстыран халыны мддес, ойландыран халыны амы, сйлеткен халыны м зары болатын. Сондытан да халы оларды жанашыр жаыным деп блд, оларды жбын жазбай, Аха, Жаха деп брге атады. Пенделк бар азатан бас тартап, халыны баыты шн крескен есл ерлерд з халыны жауы атандырып, кешег кн ызылды ызылкз жендеттер екеун ерксз айырып, ек жерде атып лтрп, атын шремз дегенде де халы оларды асыл есмдерн еснен шыаран жо, аялап жрегнде сатады, арда ттты.

1913 жылы ол Ахмет Байтрсынлымен бipre "аза" газетн шыарып, басылымны бдан кейнг жмысына белсене араласады. 1920 жылы Ташкентке келп, сондаы А жол" газетнде ызмет атарады. 1922 жылы жазысыз амауа алынады. Трмеден шыан со, 1922-1926 жылы Орынбордаы аарту институтында оытушы болады. 1928 жылды аяында бip топ аза зиялыларымен бipre амауа алынады да, он жыла сотталып, 1935 жылы ттында айтыс болады.