Аяз би туралы малимет

Аяз би Жаманлы (шамамен XII XIII асыр) Аяз би Жаманлы аза халыны ежелден елге аты мшр болан, аты аыза айналып кеткен аылгй абыз, шешен, би. Оны есм бгнг рпаа "Аяз би" ертегс мен "Аяз би лд бл, мырса жолыды бл" дейтн анатты наыл сз арылы саталып жеткен. Аяз бид мырнамасы жннде р трл дерек бар. Майы би Ман баласыны шежресн жазан Шапырашты азыбек бек Тауасарлы зн "Тп-тияннан зме дейн" ("Жалын", 1993 ж.) дейтн ктабында Аяз бид жне оны серг мырса батырды "Майы би дурнде мр срген, Майы Манлыны о жаында отыратын сенмд аылгй билер ед", деп жазады. Сонда бл дерек бойынша Аяз би хижра жыл санауынан 711 жылы брын туып, 800 жылы дниеден ткен, Майы Манлыны замандасы, тстас боп шыады. Ал зерттеуш Балтабай Адамбайлыны "Алтын Санды" атты (1989 ж.) ктабындаы шаын млметте Аяз би Хиуа хандыы дурнде мр срген тарихи адам деп, оны Х-Х асыра жатызады. Бл - л теререк зерттеуд ажет ететн мселе. Аяз бид андай би боланы, адамгершлк адр-асиет жннде аза эниклопедиясында былай жазылан: "Брыны ойшы, кедей Аяз зн аылдылыы, даналыы арасында узр болады. Ол Мадан ханны брнеше сынынан тед. Оан шп жаманы оа, с жаманы сауысан екенн длелдеп беред. Ханны тлпарыны сиыра, зн ара халыа шатыстыын айырады. Шартты жмбаын шешп, бай ызы Мед слуа йленед, ханны кншл, аылсыз ыры узрн лмнен тарады. Аязды даналыын, достыа адалдыын, сертке берктгн, айырымдылыын, длдгн Мадан мойындап, халы алап, оны хан етп ктеред". Майы би зн трегне аылды, дана, би, шешендерд, батыр, балгер, крпкел улиелерд кп жинап, олармен аылдасып отырады. Майыны ндр, Мд деген аспан лемн, жлдыздар сырын болжайтын блмпаздары болан. Олар аспана, жлдыздара арап, мал-шаруа жайын, егншлкке олайлы зябмд кн брын болжап, халыа пайдасын тигзед. Ал Аяз би сияты дана билерне зн о жаынан орын беред екен. Аяз бид мырска деген р би, р батыр жан серг болыпты. айда барса да екеу жбын жазбай жред. Ол екеу Майы бид слтеумен азылы крып, кбнесе ел мен ел арасындаы елшлк, бтмгершлкпен айналысады. Сондытан да Майы би Аяз би мен мырсаа кбнесе ара сйеп, олара сенед екен. Ол екеумен Майы би халы тадыры, ел жадайы, шаруа амы жннде жи-жи аылдасып, ой-пкр алысып отырады. Кейде дл жауап айта алмай, шалыс басан заматта олара ескерту жасап тзеп, баыт берп жберед екен. Бр жолы ол екеу жарыса сйлеп, Майыны алдын кес-кестей берпт, сонда Майы би олара былай депт: Билер бгн Майыны алдын кесес, Ерте жртты тбесн тесес. Майыны да айтатын кеб бар, Айтуа аузыны да еб бар. Хан сзн ашанда бр дрыс, зр сзмде болмас брыс, Аылым алжыан жо, Ондайды болжаам жо, Орынсыз ауыз ашса, Ек би басарсы шо. Аяз би лд бл, мырса жолыды бл. Ел арасында "Аяз би лд бл, мырса жолыды бл" деген наыл сз содан алса керек.