султанмахмуд торайгыров казактын ойшыл акыны эссе

Торайыров Слтанмахмт (1893-1920) Слтанмахмт аза аыны, аартушы, оам айраткер, ойшыл.
Солтстк азастан облысыны Улиханов ауданында туан. Торайыровты 3 жасында шешес айтыс болып, 6 жасына дейн жесн трбиеснде болды. Кейн кес ек лымен Баянауыла кшп, Торайыр кентне таяу жерге оныстанды. Торайыров алаш кеснен ескше хат танып, 13 жасынан Ман, бдрахман, Тортай деген молдалардан дрс алды. леге йр, шыысты сюжеттер негзнде жырлар туындатан Ман молда тлмн Торайыровты аын ретнде алыптасуына иг сер боланымен, 1908 жылы баянауылды бдрахман молданы аталдыы, ле шыараны шн жас аламгерд жазалауы оны дн мен молдалар жайлы терс кзарасыны алыптасуына негз болды.
1911 жылы жааша оыан Нралы стазыны кмегмен аза, татар тлдерндег деби ктаптармен, газет-журналдармен танысады. 1912 жылы Троицкдег Ахун Рахманли медресесне тсед, бра мнда бр жылдай оыан ол кпе ауруыны зардабынан оудан шыып алады. Торайыров енд медреседе оуды ойып, орысша оу здейд, ала маындаы елде жаз бойы раута оытады.
Пн негздерн йренп, блмге деген ынтасы артан Слтанмахмт одан р оуын жаластыру арманына жете алмайды. Троицк, Семей, Томск сияты р алаларда барып оуын нажималастыруа ниеттенсе де, аморшысы мен аржыны жоктыынан, трмысты иыншылыынан ол масаты орындалмайды. Бра оптимист Слтанмахмт з бетмен зденп кп оыды, ылымны ралуан саласынан хабардар болды, сйтп заманыны оымысты жастарыны брне айналды.
Слтанмахмт Торайыров жасында жабысан дерт кеселнен 27 жасында кайтыс болан аын, ойшыл зн аз жасаанына арамай, ол аза поэзиясы мен прозасын жаа сатыа ктерп кетт. Реалист-аын XX асырды дебиетнде жаа жанрлар туызды, роман жанрыны, реалистк поэманы алыптасуына сер етт. Оны адам мрн мн-маынасы жайлы "Адасан мр" поэмасы, XX . басындагы азаты рп-шрген билеуш табыны скен, трбие алан ортасы, есклкке арсы н ктерген "амар слу" шыармасы, жастарды аса иял, зор талапа бастайтын лирикасы - оны аза дебиетндег демократтык дебиетт р кл етт. Осы кезден аыдыа ден ойып, 1912-1913 жылдар аралыында Оып жрген жастара, Тлптерге (Шкрттерге), Ендг беталыс, Оудаы масат не?, Анау-мынау, Маынасыз мешт, Жарлау, Досыма хат, Шыамын тр болсам адам болып, Тсмде, Жазы айы, ымыз, Кешег тс пен бгнг с, т.б. ледерн, Зарландым атты за набросокн жазды.
Осы тста амар слу романын жазуды бастады. 1913 жылды кзнде Троицкге айтан Торайыров Айап журналына жауапты хатшы болып жмыса орналасып, ле м айтушылар, Ауырмай есмнен жаыланым, аза тлндег ле ктаптары жайынан, аза шде оу, оыту жолы алай?, т.б. гме, маалаларын осы журналда жариялайды. Журналда аз ана уаыт ызмет еткен аын 1914 жылы жазда туан ел Баянауыла оралады. Ел шнде мдени-аарту жмысын жргзетн Шо серктг деген йым ашпа боланымен, с жзеге аспады.