заповедники казахстана на казахском языке эссе

Материалды ндылыктар жасау шн олданатын табиат нысаналары табии орларды (Т) райды. Табии жадайларды табии орлардан айырмашылыы олар материалды иглктерд ндруге атыспайды. Бра табии жадайлар мен табии орларды таза шектеп блп тастауа болмайды. Мысалы, брын ауаны тек табии жадайлар деп карастырылса, азр табии ор ретнде арастырылады. Табии орлар ртурл нышандар бойынша жктелед. Олар ауалы, сулы, смдктк, жануарлы, топыракты, жеркойнаулы, энергетикалы жне т.б. болып жктелед. Табии корлар лкен ек топа блнед: сарылатын жне сарылмайтын. Сарылатын орлар таы алпына келетн жне алпына келмейтн болып блнед. Сарылатын орлар дегенмз ндру арылы табии ортадаы млшер азайып отыратын орлар. алпына келмейтн орлар дегенмз орны бос алатын немесе адам пайдалананнан кейн лдеайда баяу алпына келетн ор. Ол пайдалы казбалар. алпына келетн корлар кбею арылы (мысалы, жануарлар мен смдктер) немесе табии циклдар аркылы (мысалы, жауын-шашын) ттыну мезглмен салыстырмалы уаытта орнына келетн кор. Таы табии орлар пайдаланылуы, айырбасталынылуы бойынша блнед. лкемз минералдык ора бай. Бзде хром, ванадий, висмут, фторды е бай кожуры бар. Сонымен атар боксит, кмр, мыс, темр жне цинкт дескать оры бар. Бокситтен алюминий ндретн Алиминиум азастан А кспорны жмыс стейд. Одан баса р кспорындар: аза алтын тобы, азахром А, Балашмыс А, азамыс корпорациясы. Елмзде кандай металдар ндрлетнн кспорындарды аты-а айтып тр. Алтын корлары бойынша Шыыс Европа, Кавказ жне Орталы Азия елдер шнен шнш орында. Мнай, кмр, уран отын-энергетикалы ора кедей емес.

азастан мнай орлары бойынша лемде 11 -ш орын алады, ор клем шамамен 9-18 млрд баррельд райды. Газ конденсатыны орлары шамамен 700 млн тонна. Бгнг кнде елмз мнай ндру бойынша 18-ш орында. Мнай республиканы бес аймаында ндрлед: Атобе, Атырау, ызылорда, Маыстау жне Батыс азастан облыстарына. азастандаы е р мнай мен газ кен кздер: Тез, арашыана, ашаан жне рманазы кенштер. Сондай-ак ытаймен шекаралас Шыыс азастан облысында арабла жне Сарыбла кен орындары табылды. Республикамызда мнай-газ ндрсне ажет бырлар жйес жетспейд. Сондытан Атырау-Саранск-Самара быры, Каспий быры Консорциумы, Атау-Баку-Тбилиси-Жейхан кбыры сиякты жаа экспортты маршруттар даму стнде, ытайа ткелей мнай таситын Атасу-Алашанкоу быры салынды. азастанда негзнен антрациттк жне тас кемр корлары шоырланан, оны клем 37,5млрд т. Кмр оры негзнен Караанды жне Екбастз бассейндернде орналасан. араандыда кбне жоары сапалы таскмр ндрлед. араанды кмрн алды кл 10-35 % райды, ал Екбастз кмрнде 38-50 %. Сондытан соысы кбне й шаруашылыында жне жылу электр станцияларында олданылады. Кейнг кезде стратегиялы шикзат уран АЭС отыны ретнде пайдаланылады. ТМД елдернде уранны бай оры Ресейде, Р, збекстанда орналасан, соны шнде кбрек клем Р-да. Елмзд койнауында уранны лемдк орыны 20 % бар, азакстан корлары алты аймаа топтасан: Шу-Сарысу, Сырдария, СО, Каспий тез, Балаш кл жне ле зен р. азастан азба отынны орына аса бай боланымен, жаныртатын энергия кздер экономикалы жаынан жне коршаан ортаны сапасы мен адам денсаулыын жасарту шн ммкндк туызар ед. Ондай энергиялар мыналар: гидроэнергия, жел энергиясы, кн сулес энергиясы, геотермалды энергетика, биогаз жне биоотын. Бра осыларды шнде кенен пайдаланылатыны тек гидроэнергия ана.