"маал -сзд мйег" таырыбына з талдауларымен шыарма жазып бересиздерме

Маал-мтелдер халы ауыз дебиетн азыналы байлыы саналатыны белгл. йткен маал-мтелде халыты дниетанымы, мрге кзарасы, философиясы, зге де мселелер кенен крнс табады. Маал-мтелдер ашанда белгл бр ойды жеткзед, лдебр нрселерден сатандырады, бр сзбен айтанда, адамны тал бесктен жер бескке дейнг мрне азы болатын даналы ибратындай жол крсетп трады. Маал-мтелд блп скен, соны мйегн жастайынан лаына йып скен бала се келе алды-артын ойлауа машытанып, дрыс шешм абылдауа, иындыты есеруге дадыланады. Маал-мтел р халыта бар.

Бл дниежз елдерн барлыына тн деп айта аламыз. Оларды арасында барша лемге орта болып кеткен маалдар да кездесед, сондай-а р халыты зне ана тн маал-мтелдер де шырасады. Бл мселелерд бз салыстыру кезнде танып-блемз. Салт-дстр сас, дл бр, дн бр трк халытарыны маал-мтелдер де маына жаынан, сздк, сйлемдк рылым жаынан сас болып келетнн байау иын емес. Енд соны барлыына рет-ретмен тоталайы.

аза жне йыр тлдерндег сас р орта маал-мтелдерд басаларынан блп алып, салыстыра арастыруымызды масаты бл тлдерд туысты жаындыынан ана емес, ммкн боланынша сол тлдерде сйлеуш Орта Азия халытарыны е кнелернен саналатын йырлар мен азатарды рухани, мдени, тарихи жаындыын да осы маал-мтел негзнде анытай тсу. Маынасы мен рам-рылымы жаынан толы сйкес болып келетн абсолютт (толы) састыа жататын маал-мтелдер: Адам адаммен адам (азаша); Адм адм билн адм (йырша); Асы пспест азаны оттан тспес (азаша); Еши пишмасни азини оттин чшмс (йырша). Компоненттернде азды-кпт згерстер бар, бра мазмны сас маал-мтелдерге мыналарды жатызар едк:

Ат айналып азыын табар, Су айналып жазыын табар (азаша); Ат айлинип оурини тапиду, Мусапир айлинип юртини тапиду (йырша); Аайын тату болса ат кп, Абысын тату болса ас кп (азаша); Аин ина болса ат тола, Игич-сиил ина болса аш тола (йырша)

рылымы, рамы згеше, бра ек халыта да мазмны зара сас болып келетн маал-мтелдер. Мысалы, азаты Бр мала бр арын майды шртед деген маалына йырды Бир бекарчи мини бекар илур маалы мндес келед. Ек тлдег маалды беретн орта маынасы бр нрсен кпке терс сер ету.