Батыр баян туралы шыгарма

Баян батыр Атабан шбырындыны зарын кзмен крп скен, аракерей абанбай, анжыалы Бгенбай трзд аармандарды ерлк негесмен трбиеленген батырларды екнш толынында жатады. Бзд олымызда батырды наты туан жылы туралы дерек жо. Батырды рпатарыны айтуына араанда шамамен 1710 жылы мен 1715 аралыында туса керек. Осы жорамалды басшылыа ала отырып браз тередесек, соысы шындыа бр табан жаын болар деген ой тйемз. Брнш длелмз Абылай хан зн ататы батырлары туралы айтанда абанбай, Бгенбайларды менен лгер деп, Баян батырды з тстасы деп атайды. Екнш ел аузындаы аыза араанда Баян батырлыымен тыш рет блмнсрд Абылай хан аталып, жоара арсы ол бастап шыан бр жорыында танылады. Ол туралы аыз былай дейд: бр жорыта алын олдан озы шыып кеткен Абылай аз ана нкерлермен апылыста жау оршауында алып ояды. Абылай Жауа шабар км бар? деп ш айтана дейн ешкм орнынан тырп етп озалмайды. аншама жаужрек болса да кеудесн ткенектей алын найзаа тсеу онай ма! Абылай Бл азата жауа шабар бр л тумаан ба? деп атты апаланады. Сонда еск пен трдей сары ала ат мнген бреу аза жауа шапса сенен срап шаба ма, хан ием! деп, мтыла шауып, алын алматы майа салан пышатай тлп тп, хан осыны оршаудан алып шыады. оршауды бр бзан жерде аша рыс салып, райсысы жеке ол бастаан шен ккжалдар аман тылып, бас ола келп осылып, жауды кйрете жеед. Кл бден орныан со Абылай Мааы сарыала атты батырды тауып келндер! деп жарлы беред. Алдына келтрлген саал-мрты енд тебндей бастаан есегей жастын келбетне разы бола отыра Абылай Жауа шабары бар бр айттырмай неге ш айттырды? дейд. Брншде шаппааным трд тбес, жолды басы хандк. Алдынан кесп тпейн дедм хан-ием. Екншде рклгенм алдымда аа баласы Арын болды. Жолын ораймын дедм. шншде лмнен баса аралайтын ештеме алан жо депт жас батыр. Соынан за жылдар зеглес серк еткен Баян батырмен Абылай зн таа отыран шаында осылай танысады.

Аыл трмас ашанда,

Дегбр трмас сасанда.

Баяндай ерд крмейсн,

Брылып жауды шапанда!

Деген лед Абылай Баянны осындай ерлгне разы болып айтыпты-мыс дейд аыз.

Демек, Баян батырды Абылайдан жасы кш болан деген жорамал шындыа келед. Ал Абылай 1711 жылы туан. Олай болса Баянны 1715 жылдар шамасында дниеге келгендг шындыа оралымды.

Сонымен брге осы гмеден Баянны батыр ана емес, сз жйесн табатын шешен, ой арнасын табатын аылды, кемегер адам боландыын да аарамыз.

Баян батыр зн аза даласын е соы жоардан аластау сияты ккейкест арманына жете алмай, соып ткен йындай, аан жлдыз трзд ыса ана мыр жасап, апыда кеткен батыр. Жалыз жрп ол жинап, сан амалды жеке бзан Баян шаын жасаымен ле бойында алматы алын олымен шайаста, 1757 жылы бар боланы ырытан енд асан шаында аза тапан. Бл турасында лияс Есенберлинн Жанталас романында суреттелген оиа мен ел еснде хатталан аыз бр жерден шыады.

Баян батыр туралы л жинаталып, бр жйеге келтрлмеген аыздар кп. Осындай аыздарды бр кркемдк уаты аса жоары, сарыншыл Баян батыр дастанына негз болан. Бра Мажан ел аузындаы аясында алмай, кейбр тарихи шындытарды шыарманы кркемдк уатын арттыру брмалауа барады деп жазады батырды рпатарыны бр, аын М. Маатаев атындаы сыйлыты иегер Ерк Асаров.

Мндаы сз болып отыран дастандаы Ноян бейнес. Шындыында Баянны мндай есмд нс болан емес. Аынны Ноян деп аланы Баянны шберелес аасы Сары батырды баласы ыстаубай. Ел еснде алан гмеге араанда ыстаубай расында да ауылдаы алматы Лада деген ызын алып ашса керек. Баласыны ылыына Сары батыр атты долданады. Сары батыр долданса соыста ек кзн ан жауып кетед екен. ашан оншаты дшпаны тйреп тастаанша кз ашылмайды. Оан дейн шылбыры Баянны таымында жред екен деген брыылардан алан сз бар. Сол Сары ыстаубайды уып жетп лтр, ким мен ару-жараын кзмше км! деп Баянды жмсайды. Баян ыстаубайды уып жетп, бр абат кимн озыны анына малып, Сарыа алып келед. ыстаубайды наашысы Кш жзде екен, сонда бар деп кеес беред.

Енд Баянны шыан тег туралы. лияс Есенберлинн Жанталасындаы Баянны ары тег моолдан снген Саян, Аян дегендер ед деу негзсз. Блар иялдан туан адамдар. лекенн з де кзн трснде тарихи шыармаларын алтысыз шынды деп арауа кеес бермеген, айта знен кейнг толына зденуд, басталан ст лгеррек апаруды аманат еткен адам.