Извещение для л-Хорезми На казахском языке пожалуйста спасибо за рание

л-Хорезми шамамен 783 850-жылдар аралыында мр срген. Трк халытарыны ткендег мрн ескерсе, ойыа талай тамаша жайлар келед. Кшпенд халы атына мнп сонау Алтай тауларынан бастап Жерорта тезне дейн талай жерд жаулап алан екен. Демек, жауынгер, батыр халы боланы. Сонау баяы заманда, кп елдерд жазуы болмаанда, бзд ата бабамызды жазуы бар болан екен. Сол жазумен тарихын таса ашап жазан екен. Ал отстктег Орта Азияа келгенде кшпенд халыты бр блг отырышылыпен айналысып, ала салып, саудамен, нермен, ылыммен айналыса бастаан екен. Оан ку е лкен ктапханасы бар Отырар, сауда орталыы Бхара, таы баса Хорезм, Самарханд сияты алалар. Бра халымыз шапыншылыты да аз крмепт. Соларды бр Арабтар шапыншылыы. Олар Орта Азияны жаулап алып бзге Ислам днн енгзген. Дарынды халымыз бдан да талай пайда тапан. Араб мдениетн, ылымын йрене отырып, олар арылы Греция, Индия мдениет мен ылымына жол тапан. Ислам днн абылдаандытан, ебектерн Араб тлнде жазып, Араб алаларында болып, Араб ылымыны дамуына лкен лес осан. Оан ку Бадат аласындаы абсервоториялар мен Даналы йндег ылыми жмыстарды басты йытысы Орта Азия мен азастаннан шыан трк халы рпатары екенн лкен матанышпен айта аламыз. Олар: арабтар алгебраны атасы деп атаан Мхаммед л-Хорезми (Хорезмнен шыан), Ахмед Ферани (Феранадан шыан), аббас Жауари (Отырардан шыан), Ахмед Мервази (Мервтен шыан). Ал олардан кейнрек шыан дниен екнш оытушысы атанан жерлесмз бу Насыр л-Фарабиды атай аламыз. Халымызды алымдары арабтар арылы Греция, Индия, бкл дние ылымына ол жеткзп, талай шыдара шыса, енд президентмз Назарбаевт Назарбаев университетн ашып, шет елдерд алымдарын шаырып, бзд халымыза азрг дние ылымымен танысуа таы да бр жол ашып отыр. Талантты халымыз бдан талай тамаша нтижелер шыарады деп ойлаймын. Алы сзден кейн айтарым, жоарыда айтаныма длел болатындай наты бр тланы ебектерн айта кеткм келед. Ол Мхаммед л-Хорезми. Туан аласы Хорезмде алашы блмн аланнан кейн, блмн Араб елнде жаластыран. ысаша оны негзг ебектер мынандай: 1. Хорезми уел Бадатта Даналы йнде астрономиямен айналысады. Ол ататы астрономиялы таблицалар жасайды. Олар Хорезми айтыс боланнан кейн де брнеше асырлар бойы алымдарды олдан тспейтн ралы болады. Хорезмид бл таблицаларыны алашы нсасы жоалып кеткен. азрг кезде оны тек 1126 жылы аударылан латынша нсалары бар. 2. Хорезми математика ылымыны дамуына да кп лес осан адам. Оны л-китаб л мхтасар фи хисаб л-джабр вал-мабала (алпына келтру, салыстыру тслмен есептеуд ысаша ктабы) Х асырда латын тлне аударылып, кп асырлар бойы Батыс жне Шыыс елдернде алгебра жнндег негзг рал болан. Алгебраны аты осы ктаптаы л-джабр деген сзден шыан. Батыс, Шыыс оымыстылары бр ауыздан Хорезмид Алгебраны атасы деп атаан. 3. Хорезмид шнш бр лкен ебег математика туралы ктабы. кншке орай, бл ктаптыда тп нсасы жо, тек латыншаа аударылан олжазбасы бар. Хорезми бл ебег арылы санауды еск гректк, арабты алфавиттк жйесн орнына Кемелденген онды жйен енгзед. Индияда шыан он цифрларды (0, 1, 2, , 9) (Европада оны Хорезмид арасында араб цифрлары дейд) пайдалана отырып Хорезми кез келген санды алай жазуа болатындыын крсетед. Мне осы ыайлы,оай онды жйе адам баласына осы кнге дейн ызмет етп келед. 4. Хорезмид тртнш лкен ебег география саласында. Ол жерд меридианыны зындыын есептеуге атысан. знен брын болан алымдарды ебектерн зерттеп, кей жерлерн толытырып отыран. алымдар те жоары баа берген географиядан Китаб сурат л-арз (Жер кескн туралы ктап) деген ктап жазан, жерд жаа картасын жасап, жаа атаулар берген. Таы да баса салалармен айналысан. Арабты Рашид, Мамун патшаларыны кеесшс болан. Мне, бзд лы бабамыз осындай адам болан.