нктел тр атысан маал-мтелдер

Ответ:

Нктел тр (;) - жазуда пайдалынатын тыныс белглерн бр. Негзнен, жай сйлемдерд арасына ойылады. Бл белгн оюда сйлемн рылысы мен маынасы негзге алынады. Нктел трд сйлемн рылысына арай ойанда, рмаласа енген жай сйлемдер баяндауыштарыны тлалы жаынан жне жасалу жолдары жаынан сйкестлг, брыайлыы, тепе-тедк тиянатылыы ескерлед.

Мысалы: Шинель р тар, р ышам: астына салса, стне жетпейд; стне жапса, астына салуа жетпейд; басына жастануа алмайды; жатса, жанбасына салуа жетпейд; жата алса, жанбасына жер батады. (" жне И")

Нктел трд оюда сйлемн маынасы негзге алынады дегенде, баяндауыштары бркелк тлалы жай сйлемдерд маыналары р зара жаын, р туелсз болатындыы жне оларды жеке-жеке сйлем еткенде маынаа нсан келмейтндг ескерлед. Мселен, жоарыда келтрлген сйлем рамынан нктел трмен блнген сйлемдерд дербес алпында жеке-жеке олдануа болады, жне одан маынаа нсан келмейд.

ойылу жадайлары

Нктел тр мынадай жадайларда ойылады:

Баяндауыштары тлалас, маыналары тедес, санамаланан сйлемдер жалпылауыш мнд сйлемдерд маынасын ашып трса, санамаланан сйлемдерд райсысы нктел трмен ажыратылады.(Жртты бр соан арай дрлкт: бреу олын блады; бреу оны атын атап айайлады; енд бреулер ерсл-арсылы жгрд. Б. М.).

Баяндауыштары тлалас сйлемдер брн-бр толытырып тратын болса, ондай салалас рмалас сйлемдерд арасына нктел тр ойылады.(Ксге блмне арай болысты ылады; татымсыза ылан болысты з адамды бзады (Абай)

Мазмны уендес болып келетн брыай сйлемдерден со нктел тр ойылады.(Бапен асан патшадан мимен асан ара арты; саалын сатан крден ебегн сатан бала арты (Абай).

Нктел тр тек жай сйлемдер арасына ана емес, сонымен атар маыналары жуы, ласа айтылан рмалас сйлемдерд арасына нктел тр ойылады.

Жалпылауыш мнд сйлемн мнн ашып тратын шартты баыныылы сабатас рмаластар нктел трмен ажыратылады.(Жаман дос клеке: басыды кн шалса, ашып тыла алмайсы; басыды блт алса, здеп таба алмайсы (Абай)

Бастауыштары тлалас, маыналы жаынан жаын, зара тедес болып келетн салалас рмалас сйлем рамындаы жай сйлемдер штей нктел трмен ажыратылады.(Байжан студенттк шатарыны брн мартан Днепрд жаасында ткзд; кзд жасындай млдр суында талай аздай алып жзд; жасыл шалынына талай аунады; тоайын талай кезд (С. М.).

Жалпылауыш мнд сйлемн мнн ашып крсететн санамаланан крдел брыай мшелер трд санын кколотите бермес шн, нктел тр ойылады.(Дулатты дегелек йры, сида сира а ауыз ойын; бйрн жабаысы тсп алан таы йры аралы ойын; жаыны жн рпип тратын меринос ойын; сираы ыса, жн тыыз, сйег шаын азаты биязы жнд меринос ойын; Александр Антонович крп: - Колхозыыз ойды талай тымын жиан-а екен! - дед.[1]

Изъяснение: