Шыарма:аза ле бр адрсз

0

Жасы Жауап

ле шаын клемд поэзиялы шыарма. Ыраы мен йасы алыпа тскен, гулаы мен бунаы белгл тртпке баынан наысты сздер тзбег. лен трлер мен жанрлары р алуан: ода , элегия , баллада , сонет , т.б. Ке маынасында ле ыса клемд поэзиялы туындыларды жалпы атауы болса, тар маынада музыка нер мен сз нерне орта туынды, яни н ле. аза ауыз дебиетндег халы ледер ебек-кспке орай ( ашылы , трт тлк , наурыз ледер ), есклкт наным-сенмге байланысты ( басы сарыны, арбау), дет-рып негзндег ( салт , йлену , м-шер ледер), ара ле , тарихи ле , айтыс ледер болып блнд. ле сздерд болмысы, жаратылысы аса крдел, оан ишара , мезеу , салыстыру , жмбатау , астарлау , бейнелеу , тееу , сату , т.б. тн. ле лирика жанрында ке тарады, таырыбы жаынан саяси, кл кй, табиат , махаббат жне философия трлерге жктеледi.
ле-жырды кнделкт айтылатын жай сз, ара сздерден басты айырмасы олар млшерл жеке жолдара, яни тарматара блнед. летармаыны рылыс жйес р халыты поэзиясында знше алыптасан. Араб , парсы , аза поэзиясындаы ле лшем буын санын траты млшерде сатау арылы жасалады. Мысалы, аза жыр лгсн тарматары кбне 7 не 8 буынды болып келед, сондай-а 6 буынды ле лшем олданылады. Е кп тараан лшемн бр 11 буынды. Тармата буын саны трттен асса, ол ыраты рылысы жаынан брнеше бунаа блнед. Мысалы, алты буындытармата ек буна болады (3 буын 3 буын). Поэзияда орныан ле лшемдер ауызек тлде кнделкт айтылатын сзге тн ыраты е жел, ышам трлерн саралап, екшеп, соларды бр жйеге тсру негзнде жасалан. аза поэзиясында аралас буынды ле лшемдерде жи олданылады. Абайды Сегз аяы осындай лгмен жазылан. Мнда 5 жне 7 8 буынды тарматар белгл ретпен кезектесп отырады. ле лшем сздерд тек сырты рнег ана емес, ол ойды рстеу, сздерд маыналы зара байланысына, июласуына орайлас келед. Сз нер дамыан сайын аза лен рылысы шыдалып, кемелденп, жаа лшем-рнектермен толысып, байып келед. аза поэзиясыны ыраты-интонациялы байлыын молынан игерп, ле рнектерн байытып, дамытуа зор лес осан Абай аын болды. Ол жаа лшем, гула, йас трлерн орнытыруда асан нерпазды крсетсе, брыннанкп тараан белгл лшем-рнектерд керек жернде деп, трлендрп олдану жаынан да соншалыты зор негел с атарды. Абайды аза поэзиясына тынан осан ле рнектерн шндеСегз ая пен Сен мен не етес? атты ледер бар. аза аындары лен ыраты-интонациялы ммкншлктерн толыымен ашу, ле сзд сйлеу интонациясына тн ерекшелктермен байыта тсу сне ат салысып келед. сресе,соы кезде поэзияда еркт ле тр олданыс тапан, мндай ледерде белгл бр лшем берк саталмаанмен, алыпты ыраты рнектер еркн олданылады. ле-сзд патшасы,сз сарасы,
иыннан иыстырар ер данасы.
Тлге жел,жрекке жылы тип,
Теп-тегс жмыр келсн айналасы.
Бл-жасы лед даналыты айаы деп у.Мны ар жаында лен тр мен мазмныны брлгн талап ету,оны бтен сзбен быламау талаптары ойылады