"аза халыны мдениет" туралы эссе тнем кмектесп жбернш

азатар-ежелден кшпел халы, Кк Тркт рпатары.Территориясы Алтайдан Каспийге дейнг лкен ауматы алып жатыр. Ежелг кшпендлерд мрасын сатаан, аза халыны мдениет салт-дстр мен жора-жоралылара бай келед. аза ауымыны осы кнге дейн сатап келе жатан баспана тр - киз й. Киз й-кшуге олайлы, жиналып-растырмалы, жазда-салын, ыста-жылы баспана. Бл ааштан, ртрл й жануарларыны терлернен жасалады. Киз й анатына байланысты, алтыанатты, он ек анатты жне т.б. атаулармен аталады. Брыны кездер асйектер, байлар, билер мен хан, патшалар здерн ордаларында яни, лкен киз йлерде мр срген. Бл аза халыны бай боланыны нышаны. аза халыны е адрл ымдарыны бр- шаыра. Шаыра сзн ртрл маынада олданады. Мысалы: ке-шаыраты негзг трег, бл тркесте шаыра сз отбасы ымын блдрп тр. Сонымен атар, шаыра- киз йд трег, тбес. аза халында шаыра-киел ым ретнде алыптасан жне ол туралы ртрл маал-мтел, тыйым сздер кп кездесед. азрг кнге дейн азатарды басынан андай кн тпед... ой стнде бозторай жмырталаан заман да, иыншылы, аштыта да, репрессия кезнде де, айылы соыс жылдарында да мр срд, мойымады, талмады. Бл азатарды тзмдлгн белгс. онажайлылы- азатарды ерекшеленетн асиеттерн бр. Ежелден келе жатан алыптасан онажайлылы анымыза сп кеткен. Тас тскен жерне ауыр, она онан жерне ауыр демекш, азатар здерне араанда, онатарды жадайын кбрек ойлаан. й иес йндег онаты кеткеннше, барлы ажеттлгн келп, денсаулыына жауап беретн болан. Бл азатарды онажайлылыыны айын бейнес. аза елне,тарихына ызыатын рбр адам алдымен, азатарды салт-дстрлер жайлы блу шарт. азатарда салт - дстрд трлер те кп. Ол ртрл жадайлара байланысты, таырыптара сай рбр аза жадында саталып алан. Мысалы: ыз зату, Жар-жар, Шлдехана, Тсаукесер, Сндет той. Бл салт - жоралыларды зндк ерекшелг мен мн - маынасы бар. Ежелден келе жатан бл дстр азрге дейн саталып келед. аза халында зн - з свор блу ережелер де аз емес. Бл атара тыйым сздерд айтуа болады . Тыйым сздер деп жасауа болмайтын с -рекеттерд айтады . Олара: "Дастаран стнде атты сйлеме"; "ажетсз сзд айтпа"; "Нанды баспа"; "Ауды атпа"; "лкен ксге арсы сз айтпа", - деген секлд трде кездесед. аза ауымында, тыйым сздер мен атар ртрл наыл сздер де кптеп кездесед. Бл аза халыны ертеден дана халы екендгн мойындаттырады. аза ауымында жет саны адрл болып саналады. Осыан орай, жет санына байланысты кптеген салттар мен жоралылар бар. Оларды атарына: Жет жары, Жет азына, Жет жо, Жет ата, Жет нан немесе Жет шелпек, Жет керемет, Жет кн, Жет ашы, секлд трлер кп. Бл жет саныны асиеттлгн айындай тсед деп ойлаймын. аза халында, брыннан нажималасан салт бар. Бл жет санына тркес болып келед. Бл туысты атынаса ткелей байланысты.Бл Жет ата дстр. Яни, Жет ата дстр бойынша, рбр ер азамат зн ата-тегн блу ажет. Ол ата, ке, бала , немере , шбере, шпшек, немене атары бойынша нажималасуы шарт. Сонымен оса, туысан жгт пен ыз ешашан отау рмаан. Бл аза халыны аныны тазалыын блдред. Ткелей айтанда, егер ек жасты жет аталарында орта кс кездеспейтн болса, жастарды йленуне рсат етлген. Сонымен атар, азатар ш жзге блнед. Олар: лы Жз, Орта Жз, Кш Жз деп аталады. Ал рбр жз брнеше тараулара блнп, рулара ласады. Бл да анны тазалыына сер етед. ортындылай келе, азаты асыл мрасы жетерлк. Оларды кнделкт мр сру ережесне де байланысты екенн мытпаан жн. аза ел-асыл да, ажап мдениетке бай, дана халы.