тб брге туысым эссе керекке

оыр азаты зне тн барша асиетн ана стмен, жусан исмен, кйд кмбрмен, саумал ист самалды лебмен бойына дарытан, ккрег ояу, кз ашы, халыны тарихын, нер мен мдениетн, тмса тны дебиетн, рпын, салтын блетн, Мен азапын! дей алатын азамат зн шыкан тегн, кндк кесп, кр жуан ата жртын астерлеп, жет атасын жадында ттуы шарт. Жет атасын блген л жет рулы елд блед дегенд сз салматап, ой баан атамыз аза тегн айтпаан болар. ыры рулы елмз, ара тамырлы азапыз деген сз де баяыдан келе жатыр. Бл азаты аралас-ралас, алыс берст, да жекжат, жамаайын жрааттыын аартатын сонау ргемз сглп аймаымыз бзылмаан заманадан жеткен ым. ткенмзд арап отырса,. ел бастаан ксем де длмар шешен де, аиы аын, ел ораны батыр да осы сздерд жи айтан. Алысты жаын ттан, жаынды бауыр ттан. Туысты желн збеген. Береке-брлкт бзбаан. лкен сз бастаан, кшс ааны сзн остаан. Сттей йып мыр кешкен. Ел шетне жау келсе дакты бабаларыны атын ран ып шаырып, канымыз, жанымыз бр, руымыз, туымыз бр, тегмз, кегмз бр, елмз, жермз бр, суымыз нуымыз бр Ер Тркт рпаы, алашты азаматымыз десп бтуаласып, баталасып бес аруын асынып, ат йрыын тйсп бр байраты тбнен табылан.

аймана аза тз тснде жолыа калса жет атасын таратысып,  егжей-тегжей жн сраса келе: Ой. сен з бтен болмады, тпт ет жаын туысым болып шыты, бзге жиен екенс немесе наашы не да екенс ой десп шрыраса табысып шатары абысып, злдер жарасып, ел жрт, бала шааны аманды-саулыын срасып бр жасасып алады. Бны бр халымызды айрыша асиет. Баса жрта самайтын ерекшелг. азаы бауырмалдылы. азаты казатыыны  бр  шы  осында жатыр. Бра кейнг жылдары бз змзге табии тн осы асиетмзден де ажырап бара жатандаймыз. азр екнн бр жет атасын бле бермейд. Тпт кммен калай туысатынын да ажырата алмайды. луде бреуден: Осы плен шеке  сен км? деп сраса: Блмеймн. йтеур туысанбыз, ке шешемз кз трснде бауыр ттып жретн, бр жаындыы бар шыар дейд. Ал кейбр блгендерн з мысалы, жиеншары болса кемн туан арындасыны баласыны баласы деп шбыртады. алай туысатынын тснгенмен кмм дерн блмей иналады. сресе кейнг жастар туысты атынастарды ара жгн ажыратып. жлктеп айтуа шора.

Ткерске дейн аза арасында патриархалы-рулы атынасты слем саталып келгенн олардаы туысанды арым-атынастан да аны круге болады. Айталы, жет атаа дейн ыз алыспау, яни экзогамия заына негзделген бл жора оларды санасындаы те рге кететн тектк жаындыты мытпаушылыты крсетед. Мселен, ткелей мрагер немесе мегер алмаан жадайда мал-млкт де, жесрд де, лген адама туысанды жаындыына арай немере, шбере немесе аталас жне руластарыны иелгне ту аза арасында туысты атынасты берктгне длел бола алады.

Туысты атынас лгенн артында алан мраа иелк етуге ана байланысты емес. йткен туысанды арым-атынас бр-брне р трл жадайда кмек крсету кезнде де аны байалады. Мселен, ыз зату, келн тсру, енш блп беру сияты уаныш кезнде, немесе ксс лген йге аза салу, оны жетс, ыры, жз жне жылын беру, ки р трл кездейсо апаттара (жт, рт т.б.) шырап, мал-млктен жрдай болан туыса туысты жаындыына немесе з шама-шарына арай косаным деп кмек крсету дет бан длел. Мндай кмек аза арасында жылу, немеурн, ме деп аталан. Осындай туысты, ала берд рулы ауызбрлк, ынтыматы нтижеснде кп жиылса кл болар деген маал калыптасса керек.

Бр-брне кмек беру дет те ертеде алыптасан, яни оны тп тамыры рулы рылыса кететн даусыз. Сондытан да ол кездег рбр ру мшесн оамдаы орны, салмаы брдей болды. Келе-келе жеке меншкт, тапты шыуына байланысты зара слетсз кмект де мн згерд, тапты сипат алды. Туысты кмек дегенд желеу етп, ауатты, ыпалды адамдар здерне кбрек кмек жинаса, яни оан маайдаы толып жаткан ел тгел лес осса, кедейлерге арналан кмекке осылатын лестерд мшелер де тым шаын болумен брге, оан азантай ана жаын туыстар осылатын. Алматы да салмаы бар немесе Бай байа, сай сайа яды деген маалды з осыны длелдейд.