эссе Сырдарья на казахском

Сырдария Орталы Азиядаы зен. Ол кейде кне грек тлндег деген аты бойынша Яксарт деп аталады. зенн грекше аты кне парсы тлндег Yakhsha Arta (лкен маржан) деген сз тркеснен бастау алады, бл зенн суыны тснен пайда болан. Ортаасырлы мсылман жазбаларында зен жматаы трт зенн брн атымен Сейхун () деп аталан. мудария зен болса Жейхун деп аталан, бл жматаы трт зенн таы брн аты. азастанда жерглкт трындар оны кнделкт тлде Дария деп атайды.
Парсы тлнен келген Сырдария атауы ежелден бер олданылып келед. Батыс елдерндеглер болса 20-шы асыра дейн бл зенд Яксарт атауымен атап келд. Ескендр Зларнайынны жаулап алан жерлерн солтстк шекарасы Сырдария зен арылы тт. Грек тарихшыларыны айтуы бойынша, Ескендр б.з.д 329 жылы Александрия Эсхата (Е алыстаы Александрия) деген аланы негзн алаан. Ол ала азр Худжанд деп аталады.
зен ырызстан мен шыыс збекстандаы Тянь-Шань тауларындаы ек зенн: Нарын жне арадария зендерн осылуынан бастау алады да, 2,212 км ашытыта орналасан Арал тезне барып яды. Сырдария зенн алабы 800 000 шаршы километрд райды, бра су с жзенде соны тек 200 000-ынан ана жиналады. Оны бржылды тезге юы 28 км ана, бл мударияны тезге ятын суыны жартысына те.[1]
Сырдария зенн суы Орталы Азиядаы е нарлы мата сретн айматарды суаруа жне оны бойындаы оан, Худжант, Тркстан жне ызылорда алаларын сумен амтамасыз етуге олданылады.