"жыраулар поэзиясы- халымызды асыл мрасы "шыгарма

Жырауларды халык, адр ттан. Ел толыан кезде, блншлк шыанда немесе ел шетне жау келен кездерде аыл, кеес срайтын болан. Мндай кезде жырау жртшылыты абыржымауа шаырып, олара кш-уат берп (дем берп), ст немен тынатыны жайлы болжамдар айтып отыран. Жыраулар поэзиясы ХV-ХVII асырлар аралыын амтиды. Жырау деген атау "жыр" сзнен шыан. Жыршы деп кптеген эпосты жырларды жата блетн, дайын репертуары бар айтыштарды таныан. Жыраулар з шыармаларын аыл-наыл, сиет трнде айтан. Оларды толауларыны негзг таырыптары - туан жерд, елд сю, Отанды орау, елд брлкке шаыру, адамгершлк асиетт насихаттау. Жыраулар поэзиясыны браз лглер осы тарауда сынылып отыр. Соларды оып-йрену барысында халымызды атадан мирас болып алан сз маржандарына аныасыдар, халымызды басынан кешрген тарихи кезедермен таныс боласыдар, оны адр-асиетн блесдер, тлмдк, танымды, таылымды тере ой дниесне енесдер. дебиет тарихы ел тарихы, халы тарихы екенне кз жеткзесдер. Жыраулар поэзиясыны маызы мен таырыбы.Жыраулар поэзиясыны ндылыы неде? "Бл дурдег леумет тршлгн, дейд М.уезов, е шешуш мселесн дебиет жзне тсрп, алашы рет алы ел амын ойлап, кренген ария Асан. Бл заман сыншысы сйлесе, шешлмеген жмба, тйн шатасан сздерд ана сйлейд, з туан заманны белглерн арап, келешек заман не айтарын болжайды: сзн бр тере ой, тере маынамен сйленед. Айтпа жайларын ашып, ымды ылып айтып бермейд. дей кмесклеу жмба ып айтады. Жырауды сз масатсыз айтылмайды. Не айтса да кпт мы, кпт жайы туралы, не кпке арналып аыл, сиет есебнде айтылады". алымны осы ламалы пкрнде жыраулар поэзиясыны идеялы-кркемдк мн тере ашылан. Халымыздыосы зергерлк сз тныына р аын, р лама Шкрм де ден ойан. Ол "Еск аынды" деген ленде халы мрасын, ауыз дебиетн, жыраулар поэзиясын аса жоары баалаан: Оларды жырында "ыран сты шаны", "абкенн жрс", "жайда желд желс", "млдр уды ааны", "жел жетпейтн ландар жйрктг", "адам жаныны жайма шуа кезе" бар-баршасы, кшпел аза мрн бкл леуметтк, рухани тршлг бейнеленген деп керемет ой тйген. Жыраулар поэзиясын айтулы сз зергер Мажан Жмабаев та "Батыр Баян" поэмасында.Демек, жыраулар поэзиясы халымызды неше асырлы мрн нер рнегне, аыл сзне бейнелеп тсрген, шпес, лмес мрамыз.Жыраулар поэзиясы халыты басынан ткерген тарихи оиаларды, оны арман-мратын, кешрген ауыртпалытарынжырлаумен ана баалы емес, елд саяси-леуметтк тршлгн, ойсанасын, дниетанымын кркем бейнел тлмен бере блумен де баалы. Жыраулар поэзиясы соны философиялы тере ойа толы. Оларды поэзиясы сиетнама трнде келед. Сондытан да жыраулар поэзиясында наыл, афористк сз оралымдары дескать.Олар сол елне жалынды жырларын арнаан, халын сол ел шн ызмет етуге ндеген, керек болса, жанын пида етуге шаыран. Халы шн ан майданда шайаса тсп, елн, жерн сырты жаудан ораган йгл халы батырларыны ерлктерн жырлаан. Мысалы, Ттара аын: Жыраулар мр жайлы, досты жайлы, адамгершлк, ерлк жайлы, тршлк жайлы жыр шерткен. Олар мр диалектикасына да тере кз жберген, дниен бралыпта трмайтынын ("мынау нажималан дние кмдерден кейн алмаан" Шалкиз), нем згерсте болатынын дрыс пайымдаан. Жыраулар поэзиясында адамгершлк этика, мораль мселелер ке орын алан. Оларда бгнг жастар ибрат, талым алар дниелер молшылы. Жыраулар поэзиясы зн леуметтк, адамгершлк сарынымен ана емес, кркемдк сапасымен де нды. Жыраулар поэзиясында синтаксистк параллелизмге, дыбыс ндесулерне, шк йаса рылан рнектер де аз емес. Арнау трндег сз олданыстар да баршылы. Жыраулар з поэзиясында тере философиялы ойды бейнелеу шн ледерн йас, ыратарын сол масата орай алан. Оан брнеше мысал келтрейк:Жырау "ж" дыбысын тамаша сйлете блген. Дауысты дыбыстарды да шебер олдана отырып, жыраулар лен музыкалы сазын кшейткен. Шын кркемдк тсл арылы олар оушысын шыарманы шк ирмдерне ендрумен атар, эмоциялы серн стей тскен. есрген Есм ханны ылыын ашу шн "е" дыбысынан рнек жасап сйлеткен. Атамберд жырау срай арнау сияты кркемдк тслд тымды пайдаланан. Оны "Кмбр-кмбр кснетп" толауынан, табиат пен адам тадырын жарыстыра, салыстыра бейнелей отырып, лен мн-мазмнын терендеткен, серл еткен. Мнан жыраулар поэзиясыны кркемдк сапасын айын ааруа болады. дебиетмзд жаа тарихи кезеде, ел басына иын атер тнген шата, екталай кезеде XVIII . брнш жартысында жаа, соны ой-толанысымен, кркемдк сз рнегмен р арай дамытан Бар жырау. Оны жыр-толаулары сол тарихи дурд кркемдк крнс.