саки. территория их расселения. хозяйство, публичное устройство и культура

Тарихы атасы Геродот сатар туралы: "Ким мен мр сру дадысы скифтерге сас. Олар егн екпейд, й малдары мен зеннен аулайтын пирытарды азы етед. Ст шед." деп жазан Сатарды кпшлг кшпел мал шаруашылыымен айналысан. Сатар ек, трт, алты доалаты арбалара ек, ш жп гз немесе ат, тйе жегп, кшп онан. Ер азаматтар ат стнде, ал йелдер мен балалар жне арт адамдар кйзбен жабылан ат арбада отыран. Сатар ашылыа жне соыса арнап арбалар да жасаан. Олар ек доалаты жне доалатары рылысыны ртрл болуымен ерекшеленед. Соыс арбаларына кбне аттар жеглген. Ал жк арбаларын ос ат немесе тйе сйрейтн.

Б. з. б. I мыжылдыта Солтстк ндстанды, Ауанстанды, Орта Азияны жне азастанны отстгн амтитын ке-б аумата жинатап аланда са деп аталатын кптеген тайпалар мекендеген. Геродот (б. з. б. V .) жне баска антик тарихшылары оларды Азия скифтер деп атаан.

Fылымда сатарды бл топтарыны Орта Азия мен азастан аумаында шоырлананы туралы кптеген болжамдар бар. Оларды бреуне сйкес Шаш (Ташкент ауданы), Солтстк ырызстан аумаында жне азастанны отстгнде тиграхауда-сатар мекендеген, бл са тайпаларыны этникалы аумаы керек болан, оан Отстк Кричал ер мен Таулы Алтайда мекеденген. Ахемендк Иранны отпрыска жазу ескерткштернде Сатар ш топа блнед. Олар: хаумавара Сатар (хаому шарабын шетндер немесе амюрийлктер); тиграхауда Сатар (шоша брктлер); тьяй-парадарая Сатар (тезд ары жаындаылар). Блар Орта Азияны отстгн, Арал тезн трегн, Сырдария бойын, Жетсу алабын мекендеген. Сатар хвалатарына яксарт, массагеттер, исседон, дайлар, аста, ама, аримаспы сияты кптеген кне тайпалар брккен. Блар Кавказ тауын аз тауы деп атаан. Са жернде Яксарт (Сырдария), Оксус (кссу мудария) лкен зендер болан.Сырдарияны Батиярлар (бактрлар) Яксарт, ал Сатар Слес (Сле, Слет) деп атаан. Сатарды б. з. б. мдениетт ел боланы туралы дерек дескать. Археологтар азастанны отстк ауданы мен ырызcтан, Тжкстан жне Алтай жерлернен Сатар тайпаларыны орандары мен обаларын тапты. Парсы патшасы Дараяваушты Парсаа (гр. Persepolis) жаын Накширустамдаы тас жазуларында сааларды ш топа блп крсеткен:

Са оамында халыты ш тобы болды деген болжам бар. Ол рим тарихшысы Квинт Курций Руф айтан аыза сйенп айтылады. Блар:

Осы ш жкт зне тн дстрл тс болан. Жауынгерлерге  ызыл, сары-ызыл; абыздара-а; ауымшылдара-сары мен кк тстер. Сондай-а ксемдер мен патшалар да болды. Олар скери жктерд клдер болды. Гректер оларды басилевс  патша деп атаан. Патшаны белгс жебел сада.