информация о забаве асы ату на казахском языке

Асы ойыны  аза халыны дстрл ойыны. Асы ойыны кндз де, тнде де ойналады. Кндзгс  мергендкке, тнгс  ептлкке баулиды. Иргенде тскен алпына арай асы  алшы, тйке, бк, шк деп, ал атуа арнап арнайы орасын йылып жасаланы  саа, жасылары  оы аталады. Асы ойыныны мынадай трлер бар: мар,тйке,омпы, алшы, хан (хан ату), апаыл, т.б. Мысалы, мар ойына 2 4 адам атысады. Оларды жасы жонылып, табаны айралан трт асыы болуы керек. Ойыншылар зара келсп жемпаза жлде таайындап алады да кезек-кезек трт асыты иред. Егер ируш: трт бк, не трт шк, не трт алшы, не трт тйке тсрсе, жлден жартысын алады, трт асы трт трл тссе, онда тглген жлден тгелдей алады. Осылайша ойын нажималаса беред. Асыты мртынан не жамбасынан трызуды омпы дейд. Омпы ойыны тегс алада, жазы жерде, тпт лкен блме шнде де ойнала беред. Ойыншы саны нерлым кп болса, ойын сорлым ызыты тед. Масат кп асы тып алу. Ойнаушылар арасы 20 адам ек кмбе сызады да кмбен те ортасына сызы бойына райсысы ек асытан тгед. Тглген асытарды тап ортасына бр асыты омпысынан трызады. Балалар кезек-кезек сааларымен он адам жердег омпыны атып тсрп, асы тып алуа крсед. Егер атушы омпыа брден тигзсе, онда тглген бар асыты сол алады, ал омпыа тигзе алмай, тран асытарды бреуне тигзсе, сол асыты ана алады. Асы жаартыла тглп, ойын жаласа беред. Асы ойыныны халы арасына ке тараан, баса да трлер бар.[1]

Асы ойыны аза халыны дстрл лтты ойыны. са малды (ой, ешк) асыты жлгнен алынан жмыр сйек - асытай ойналады. Иргенде тскен алпына арай асы - алшы, тйке, бк, шк деп, ал атуа арналан арнайы орасын йылып жасаланы- саа, о олмен атуа ыайлысы - оы асы аталады.Асы ойыныны мынадай трлер бар: мар, тйке, омпы, алшы, хан (хан ату), апаыл, т.б.[2]

Кеес кмет кезенде, лтты ойындар оны шнде асы ойыны ерккенн ермег, ойын балалара трбие бермейд деп есептелд. "Асы ойнаан, азар, доп ойнаан тозар -деп маалдап та жрдк. Коммунистк партия ебекке трбиелед, сресе ара жмысшыны ебегн жоары баалады. Содан болар ауырды ст, желд асты деген сз тркестер трбие барысында жи олданатын. Еркт ел боан кезде, азастанны жетстктерн шет ел мойындай бастаан уаытта, лтты ндылытарымызды жаарту кезе келд. Асы ойыны туралы азрг арттардан срастырып крсек. Натылы талдап айтып беретн адамдар аз. ытайдан келген азаматтардан срастырып кгенде де мардымды жауап ала алмай жрмн. Ол жата трмыс ауыр болды асы ойнап ызы куатын уаыт болан жо дейд. Орыс тлд азаматтар "Алчики" деп асы ойнады деп еске алады. Шеберге асы тземз де, саамыза сым орап ауырлатып алып кздеп ататынбыз дейд. Онысы рас ала балалары ойлап тапан "Алматинка" немесе "Шымкент" деген ойын трлер 1970 жылдары пайда болды. Кейбр жерлерде осы ойынды азашалап "Табан" деп те атайды. Бан келсе ойан жн болмас. Тар жерде ойналатын. Шеберге тгп ойнайтын аланы кеес дурндег шыаран асы ойындары. Саа арарды асыы болуы шарт. Ертеде бай уаттыны балалары стайтын, "оар" немесе "лжа" арарды еркегн асыы. Салматы ола олайлы жне ойнаанда мерей жоары болып жред. Тиген асытар быт-шыт болып жан-жаа бытырай шады. Мыты ойнайтын кедей кепшкт балалары "ой асыы демез, ола жаса саа тт, жасы кш демез аылы асса аа тт" - деп улана маалдап та оятын. 60-70 жылдары ойнаан ойынымыз "рс" деп аталатын ед. Ке далада зындыы 20 метрден кем болмайтын. азаымны ке пейлндей сары ара даласында ксле жазыта ойнаана не жетсн. Кем ек баладан бастап анша раута ойнаса да болады. лкен мен кш бр-брне амор болып келсп ойнаса да, рдас пен -рдас бр- бре бсекелесп ойнаса да, лкен мен кш бр брд сынай ойнаса да бден болады. Жгрес, секрес, кздейс, тигзес, ерегесес, жеес, желес, тасы, тылысы, асыа бай боласы, жо боласы. Таза бсеке, таза трбие. трг, арамдыы, нажималандыы жо. Болмайды да. лтты трбие. лтты ойын. Спорт ойыны, спортты бсеке. Шеберлкке, мергендкке, батылдыа, шешмдкке, ырыма ырыса-трбиелейд. Мне асы ойыныны керемет деп осыны айт! абден Дйсенбайлы. Семей аласы.