тенген шыгу тарихы текст на казахском языке.ПОЖАЛУЙСТА БЫСТРЕЙ ДАЮ 20 Банкетов

1993 жылды арашасында теген айналыса шыарылуы бзд жас туелсз республикамызды жылнамасындаы е маызды оиаларды бр болып табылады.

Ол елмзд туелсздгн ныайту жолындаы тбегейл леуметтк-экономикалы реформаларды жргзу шн ажетт тарихи адам болды. Тл тегемз пайда болалы жргзлп келе жатан мемлекетт тзбект аржылы саясатыны арасында елмзде нарыты институттар макроэкономикалы трыдан траталып, бртндеп алыптаса бастады.

змзд аша брлгмзд енгзу азрг кездег ол жеткен экономикалы табыстарымызды негзн алады. Оны дрыстыы аржы-несие секторыны белсенд дамуымен жне теген тратылыымен айын длелденд.

Аша мен экономиканы зара байланысы те тыыз, олар экономикалы жйен негзг рамы болып табылады. Аша жйес экономикалы дерстерге оларды кшейтумен немесе бседетумен сер етед.

Елд экономикалы жадайы, сол елд экономикалы кестктег интеграциясы мемлекетт аша жйесне, оны атаратын ызметне ткелей байланысты. Макроэкономикалы тепе-тедк аша рыногында белгл бр тепе-тедкт болуын алайды. Оларды шндег е бастысы ашаа деген сраныс пен сынысты тепе-тедг.
1991 жылы азастан нарыты айта руды жзеге асыра бастады.

Алайда, сол кезде жмыс стеген брыай аша жйес трасыз болды. Жас мемлекеттер брнен со бр здерн лтты валюталарын немесе уаытша аша белглерн енгзе бастады. 1992 жылы рубль аймаында азастан, збекстан, Ресей жне Тжкстан елдер ана алды. Республикаа кеестк рубльд баылаусыз кптеп келу инфляцияны шарытап суне келп соты. азастан з валютасын енгзуге мжбр болды. йткен, рубль аймаында трып, азастан Ресейд аржы институттарына баынышты кй кешт, дербес монетарлы, экономикалы саясатты жргзе алмады.

1993 жылы 3 арашада Президентт Жарлыымен рылан лтты валютаны енгзу жнндег мемлекеттк комиссия лтты валютаны енгзуд тжырымдамасын дайындады. Бл жатта жаа валютаны енгзлу мерзм, тсл, жаа валютаны айырбастау пункттерне жеткзу мселелер, олма-ол ашаны айырбастау коэффициент мен лимиттер, валюта баамын алыптастыру жне баса маызды мселелер айындалды. лтты валютаны енгзуд задылыын сатау жне ркениетт трде енгзу шн дайындалып жатан с-шаралар туралы халыаралы йымдар жне крш елдерд кметтер дер кезнде хабардар етлд.

Тарихи кн арсаында азастан Республикасыны Президент теледидар арылы халыа алда болатын акцияны тсндре отырып, сз сйлед. Мндай шаруаны жан-жаты ойластырыланын, елд бгнг ммкндктер мен кн ерте крнетн жаа ккжиег астастырыланын, з жолымен, жнмен жзеге асатынын халыа ындырды.
Теге ресми трде 1993 жылы 15 арашада енгзлд. Е брнш баамы 1 АШ долларына 4,75 теге болды. р теге 500 рубльге ауыстырылды.1993 жылды сурнде азастан Республикасыны лтты банк туралы, азастан Республикасындаы банк жне банк ызмет туралы за кш бар жарлытара ол ойылды. Бл жаттарда коммерциялы банктерд ызметн тотату жне ске осу тртб, сондай-а коммерциялы банктерд ызметн Мемлекеттк банк арылы реттеуд аидаттары мен дстер бектлд.

лтты валюта енгзлгеннен кейнг алашы ек жыл бзд елмз шн те иын жылдар болды. Жалпы экономикалы сипаттаы объективтк иындытар (бааны ырытандыруа жне ндрст лдырауына байланысты инфляцияны жоары дегей, импорт тауарларына деген анааттандырылмаан сранысты едур клем) шетел валютасына сранысты суне, ал знше бааны суне келп соты. 1994 жылы кспорындарды стсз жргзлген зара шаруашылы есептесу сияты кншт экономикалы жасатытар алашы айларда теге айналысыны жадайын бршама иындатты. Енгзлгеннен кейн алашы 7 айда теге 8 есе нсызданды.

Е уел тегеге байланысты бкл инфрарылымды айтадан руа тура келд. Бл с банк жйеснен басталды. Содан кейн кеден, аржы ызметтерне кшрлд. Бдан кейн кезек кттрмейтн валюта айырбастайтын биржа ру, алтын жне валюта орын жасатау, теге сарайын ске осу сияты маызды шаралар шешлд. Барлы аржы операциясы теге арылы есептелнгендктен, оны баамы баса елдерд валютасымен кнбе кн натыланып отырды.

лтты валютаны тратылыы белгл бр мерзмдег оны ндылыымен аныталады. шк ндылыы инфляция дегеймен, ал сырты ндылыы баса валютаа баламалау арылы аныталады. Бзге млм деректерге сйенсек, инфляция 1995 жылы 276,2 пайыздан 2005 жылы 5,9 пайыза тмендеумен теген шк ндылыын арттырып отыр.