На казацком эссе на тему красная книга

азастанны ызыл ктабы

3 сур 2013ж. 49965

Жер планетасындаы адамны ызмет байалмайды жне бр жаынан оршаан ортаа сер етед жне кншке орай, терс сер етед. Е алдымен, тр организмдер осыдан зардап шегед, олар е осал жне жылдам згеретн мр жадайына беймделе алмайды. Кейбр жануарлар мен смдктерд ытимал жне тез жоалып кетун еске салу шн, 1963 жылы Халыаралы табиат орау хвалаыны ызыл ктабы арнайы рылды.




Ол бл кездейсо емес деп аталды. Белгл боландай, ызыл тс - бл дабыл сигналы, ауп туралы ескерту жне пайда болатын ауп. р арай, трл дегейдег ызыл ктаптар - лтты, халыаралы жне айматы. Бзд елмзде 1978 жылы жары крген зн алашы ызыл ктабы бар, оны шнде соы рет 1999 жылы 40 сторект, 57 сты, 3 амфибияны, 18 раутыты жне 10 рептилд.

азастанны ызыл ктабыны жануарлары ерекше орауа жатады. Бл сирек кездесетн жне брегей трлер болып табылады, оларды жойылуы бкл фаунаа апатты сер етед. Ктапта барыс барысы, барыт кот, манул, ызыл асыр, гепара, гусель, арар, тоай бы, Тянь-Шань оыр аюы, Мензиби мармоты жне баса жануарлар бар. Осылайша, тоай бы - бл шлд жерлерде аман алуа аблетт 8 кш трн нажималыз тр, ал ткелей табии ортасы ткелей жойылу нтижеснде жоалып кетт. азрг уаытта арахарил мемлекеттк фермасы орайды.




ызыл асыр азастан мен ТМД елдерн табиатындаы осы трд жалыз кл болып табылады. Белгсз жне жеке тлаларды жалпы саны. Соы 40 жылда республика аумаында ызыл асырды брден-бр сенмд келбет тркелмеген. азастандытарды саыраулы таулы жерлернде л алуа болады деп болжауа болады.

Ктаптан алынан е соы апарата сйенсек, гепара жойылу шегне жетед. Сонымен атар, жеке тлалар туралы деректер жо жне бзд республика аумаында гепатпен кездесу ммкн емес деп айтылан.

Тмендеуд басты себеб - шлд жерлерд дамуы, сондай-а браконьерлерд гепатитн здеу.





азастанны ызыл ктабына енгзлген смдктер де жойылып кету аупне шырайды. Бл табиатты терек, Берхарин, арша, клд реколубивы, фундамент, отдала пионы, пскемски пиязы, сабын тбр, Родиола роза, Григд ызалдаы, шаш веренин те сирек кездесед.

Бл смдктер те осал, сондытан оларды сатауа ерекше назар аудару ажет.

Мысалы, Greig ызалдаы тек тым дсмен кбейтлу ммкн. Оны шамдары жеуге жарамды болып саналады, ал жапырашалар жи дстрл медицинада бас аурулары мен кпе ауруларына арсы рал ретнде олданылады. Ол Беркар жне ызыл Хилл орларында оралан.




Аршаны орташа мр сру затыы шамамен 600 жыл болса да, табиатта оны жааруы те жаман. Адам срумен айналысатын аршаларды кенен олдануды арасында бл трд азаюы тез арта бастады. Арча жел жне оректк топырата, азастанны далалы жадайында те иын жерлерде жел сйгш жне жасы дамып келед. Кейбр арша трлер субтропикалы климатта ана сед.

азастанны ызыл ктабыны стары браконьерлерд пиры аулауына байланысты жоалу аупне шырайды. Бл - рельефт шаала, базы, ара штанганы, бркт, отдала бркт, саыраула, гирфалкон, сбр краны, бустер, фламинго жне басалар. Осы старды ттында сру рдайым стт болмады. Мысалы, Алматы хайуанаттар баында алтын бркттерд санын кбейтуге тырысан жо.

Алтын бркттерд жоалтуды басты причины - ашыларды старын тсру, сондай-а уландырылан тамырлармен жне яларыны бзылуымен арнайы орналастырылан тзатар.






Фламинго азастанны таяз тзды су оймаларында кездесед, бра саыраулатарды рылысы салдарынан сусыз орындарды саны едур тмендед. Браконьерлк алынып тасталмайды. азрг уаытта флингингтер Кпгалжинск, Красноводск жне ызылааш орытарында оралан. Айта кетейк, бл азастан аумаындаы зн нажималыз кл.

Отдала бркт баса стардан гр, адамны терс рекетне шырайды. яларды бзу, ату, электр желлерн салуа байланысты адамдарды саны 20 данаа дейн ысартылды. азрг уаытта Наурызым жне оралжы орытарында оралан. Дала бркт ттына тсе алмайды, сондытан санны кбею те иын.




азастан аумаы кптеген жануарларды, смдктер мен старды йне айналды, бра оларды кпшлг жойылып кету ауп тнп тр жне азастанны ызыл ктабыны тзм кбрек болып келе жатанын тсну айылы.