кратко о бесшатыре на казахском текст

Бесшатыр кне орымдар тобы, са дурн аса р ескерткш. Алматы облысы ле зенн жаалауынан 3 км жерде, Желшаыр тауыны бктерндег Шылбыр ойнауында. 1957, 1959 61 жылдары Жетсу археологиялы экспедициясы (жетекшс К. Аышев) зерттед. Бесшатыр орым рамында лкенд-кшл 31 оба бар. Олар батыстан шыыса арай 1 км, солтстктен отсткке арай 2 км болатын алапты алып жатыр. 21- таспен, ал 10-ы иыршы тас араласан топыра йндлермен жабылан. орым шартты трде ек блкке (солтстк жне отстк) блнед. Солтстк топа Бесшатыр зиратыны е лкен 2- жне 3-обалары кред. лкендерн поперечник 45 м-ден 105 м-ге дейн, биктг 6 17 м-ге дейн, тиснше орташаларынк 25 38 м, 5 6 м, кшснк 6 18 м, 0,8 2 м. Ескерткштерд клемне арай жктелу ежелг Бесшатыр трындарыны леуметтк даму дегейн анытауа ммкндк беред. Зерттеу барысында 18 оба азылды. Оларды шеу лкен, аландары орташа жне кш обалар. Алынан ылыми деректер ежелг сатарды леуметтк топтара жктелу, шаруашылыы, трмысты салт-дстрлер, дни наным-сенм, архитектуралы жетстктер, ттынан ару-жараы мен рал-жабдытары жайлы нды млметтер беред. Таспен жабылан 21 обаны алтауында шаын тастармен оршалан зын тзбектер бар. Оларды жалпы саны 5-тен 94-ке дейн жететн тастардан трызылан оршаулар райды. Тзбектер кейбр обаны тгел орап жатса, айсыбрн тек шыыс немесе отстк-батыс жаын ана оршап тр. Осындай зын тзбект тас оршаулар Бесшатырдан баса брнеше зиратты маайында да бар. Оны бреу Бесшатырдан батыса арай 10 км жерде. рамында 45 жеке оршау бар бл тзбек 450 м-ге созылып жатыр. Тзбектердег кптеген тас плиталарды беттерне таутеке, абан, асыр сияты адарды суреттер салынан. лкен Бесшатыр обасыны маындаы кейбр оршауды плиталарына трл таба спеттес суреттер де тсрлген. Оларды арасында кн рмзне жаын тран немесе азаты кз табасына сас дгелек бейнелер кездесед. Мндай тзбектер орымны тек жерлеу орны ана емес, сондай-а, дни салт-жоралылар шерулерн ткзетн ерекше салтанат орны боланын да крсетед. Ерекше былыстарды бр лкен обаларды астынан арнайы азылан катакомба трндег крдел жер асты жолдары. 6-лкен оба катакомбасыны жалпы зындыы 55 м. Жолдарды биктг 1,68 м, ен 0,8 м. Олар жерлеу, ас беру рпына байланысты дни жоралылар ткзу масатында жасалатын болан. Обаларды сырты клемне арай шке блну оларды астындаы абрлерд трлермен де сйкесед. Кш обаларды абрлер арапайым шыр трнде, кейде лаатталан немесе тас жшкпен толытырылан. Орташа обаларды абрлер киз й трзд. лкен обалара аса р ааш абрлер тн. Бесшатыр зиратыны лкен обалары кне дур архитектурасыны сирек кездесетн айрыша ескерткштер атарына жатады.