термин созде коп мысалдар

Сзд тура жне ауыспалы маыналары

Сз дегенмз жеке трып-а белгл бр маынаны я ымды блдретн тлд бр бтн маыналы блшег.

Сз сйлем шнде келсе де, жеке кйнде трса да, ек маынаа ие болады. Олар лексикалы маына жне грамматикалы маына.

Сзд бастапы маынасы лексикалы маына деп аталады.

Сзд жеке транда болсын, сйлем шнде баса сздермен арым-атынасында болсын, лексикалы маынасына осымша беретн маынасын грамматикалы маына деп атайды.

Жазып сйлеу практикасында сзд р трл маыналы ырлары дескать жмсалады. Кп реттерде сз зн алашы лексикалы маынасында олданылып отырады. Мселен, Осы сзде патриотты, ерлк пен батырлы жатыр, - дегендег сздерд райсысы тура маынасында берлген: осы  кез келген есм сзд орнына жмсала беретн слтеу есмдг; сз  бр нрсе жайында айтылан гме; патриот - з Отанын, ел мен жерн шынайы сйетн, халы мддес шн бар кш-жгерн, аблетн аямайтын адам; ерлк  батылды, батырлы, жректлк; пен  жалаулы шылау; батырлы  ержректк, батылды; жатыр  кмекш етстк маынасында жмсалып тр.

Сзд алашы, алыпты маынасын сзд тура маынасы деймз.

Жазу, сйлеу практикасында сзд р трл маыналы ырлары дескать жмсалады. Кп реттерде сз зн алашы лексикалы маынасында олданылып отырады. Мселен, сз, олдану, кркем, тадау, шыарма, жеке, ызмет, ттас, былыс, сем, лем, сз, ым, адам, сезм, ой, ана тл, лт, ораныш, жазу, жйе, халы, за, за, ылым, ызмет, блм, денсаулы, клк, жмыс, мектеп, оу, ереже, ктап.

  Сз рлеу дегенмз сз тадау, сз олданысы сияты, кркем шыарма тлндег жеке сздерд ылыы: ызмет, стильдк жг деген былыса кред (Р.С.). Ана тл ананы тл (Даналы сздер). Алыстан ауызбен сйлесуге болмайды (А.Б.). Тл даярлыын йымдастыруды амтамасыз етуде жалпы блм беретн мектептер лкен ммкндктерге ие болып отыр (Егемен азастан) деген сйлемдердег сздерд райсысы тура маынасында  берлген.

Сз рдайым тура маынасында олданыла бермейд. Айталы, йге трек боларлы ааш алып келд. Сен трег аза тл  деген сйлемдерде брнш трек сз рылыс материалы ретнде з орнында, алыпты маынасында олданылып тр. Ал екнш сйлемдег трек ауыспалы маынада жмсалан. Мнда айтушы ана тлн кмге болмасын сйенш екенн эпитет арылы жеткзген.

Сзд алашы, алыпты маынасыны ауысып олданылуын ауыспалы маына деймз.