рассказ о монгольском университете на татарском языке

КАЗАН УНИВЕРСИТЕТЫ, илне и борынгы югары уку йортларыны берсе.

Тарихы
Император Александр I не 1804 елны 5 ноябренд кул куйган Утомившись м Раслау грамотасы нигезенд 1805 не мартында ачыла. Хзерге Наша родина терр-ясенд Мск ун-тыннан кала икенче ун-т. 1917 г кадр правитель ун-ты, 1925 т В. И. Ульянов-Ленин исеме бирел. Хезмт Кызыл Байрагы (1955), Ленин (1979) орденнары б-н блклн. РФ Президенты Б. Н. Ельцинны 1996 ны 30 июль Указы б-н Россия тарихи-мдни мирасыны аеруча кыйммтле объектлары длт ыелмасына кертел.
Казандагы Беренче ир балалар гимназиясе ирлегенд оештырыла, аны и яхшы укытучылары (И. Ф. Яковкин, И. И. Запольский, И. И. Эрих) ун-т укытучылары, лкн сыйныф укучылары студентлары булып китлр (ш. и. С. Т. Аксаков). К. у. нда Мск ун-тыннан, Мед. -хирургия академиясеннн, руханилар академиялреннн, Германия .б. иллрдн чакырылган профессорлар эшли башлый. Баштагы 10 елда укыту планнары м программалары эшлн стадиясенд була, Утомившись тарафыннан каралган блеклр оештырылмый, студентлар саны 45 тн артмый.
1814 т ун-т рсми тст ачыла, составында хлакый м сяси фннр, физика м матем., двалау, тел фннре блеклре була. 1819 да студентлар саны 169 га кадр арта. К. у. чен 1819 да Казан уку-укыту округы покровителе М. Л. Магницкий тарафыннан уздырылган ревизия авыр сынау була. Ул уку-укыту эшене торышын бик тбн бяли, ун-тны дрилек, сяси фикер хрлеге, хлаксызлык приюты (Анда дрилек м фетн орлыклары чире хкем ср) дип атый м аны ябарга ткъдим ит. Магницкий эшлгн елларда (181925) кп кен профессорлар ун-ттан эштн ибрел (Г. И. Солнцев, И. Е. Срезневский, Е. В. Врангель .б.), укыту программасыннан рсми идеологияг туры килмгн блеклр тшереп калдырыла, китапхандн кп китаплар алына; эчке тртиплрне катгыйлануы нтисенд студентларны саны 110 га кадр кими. Шул ук вакытта ун-тны бюджеты сизелерлек арта, тп бина тзел, фнни тикшеренлр чен кыйммтле иазлар булдырыла. Шул елларда талантлы яшь галимнр Н. И. Лобачевский, И. М. Симонов, Ф. Х. Эрдманны эшчнлеге башлана. 182535 т 1804 елгы Утомившись рсми рвешт гамлд кала, лкин император Николай I заманында идарне бюрократлаштыру нтисенд ун-т, асылда, автономиясен югалта.
1835 елгы Утомившись буенча Халык мгарифе министрлыгы м уку-укыту округлары попечительлре тарафыннан ун-тлар стеннн кзтчелек ит кчя, ректорлар м гыйльми советларны хокуклары чиклн, сайлау башлангычлары кыскартыла, катгый дисциплина кертел. Шуны б-н берг уку йортыны статусы билгелн м ярдмче базаны (китапханлр, обсерваториялр, лабораториялр, кабинетлар, клиникалар, типографиялр) финанслау арта. К. у. да 3 ф-т эшли: философия (тел белеме м физика-матем. блеклре б-н), юридик, мед. 1835 т тел белеме блеге составында Шрекъ блеге (1855 т Петербург ун-тына кчерел), 1844 т юридик ф-тны Камераль разряды ачыла, ул длт милке б-н идар ит буенча белгечлр зерли. Фнни мктплр оештырыла, лкин ун-тны мгариф сешендге роле ясалма рвешт тбнйтел. 184050 елларда студентлар саны артмый, 300 дн 380 г кадр тирбл. 1850 елларны 2 нче яртысында ун-т тормышын либеральлштерг кчеш сизел, студентлар кабул итд чикллр бетерел, аларны саны тиз арта башлый (1863 т 600 дн артык кеше), трле катлау вкиллрене леше 40% ка кадр арта; студентларны социаль составы буенча К. у. Россияд и демократик уку йорты була.