тнем "Зар заман"таырыбына эссе.Зар заман лен оып тнем

аза дебиетндег байырлы рух ХV асырда жоарлар мен арсы кресте ХХ лт азатты кресте, (Махамбет, Нысанбай ) айта ктерлгенмен , азастанны Ресей рамына ту нтижеснде зар заман кезе басталды.

аза жерне ол салан патша кмет халыты жарылау шн келмегенд. Жернен айрылан халы деп рып пен азаы мнезнен де айрыла бастады . Патга кмет енгзген жаа кмшлк шаралар аза болмысына тн емест. рлы, сек, талас тартыс , алауызды, арызойлы аза оамыны осы кезедег жемс болды.

Осы кезде мр срген аза аын - жырауларыны бр тобы оамда болып жатан келесз былыстарды айаусыз сына алды.

Олар азастанны Ресейге осылуымен капиталистк кзарастарды енун кер кеткендк деп есептед. ткен мрд ансады , болаша туралы з болжамдары мен пкрлерн блдрд.

оамда болып жатан згерстерге зндк кз араста болан жне сол баытта жырлаан аындарды М.уезов Зар - заман жыршылары деп атаан болатын жне дебиет тану тарихында да олар осылай айтылды. Тарих ылымыны докторы М.ойгелдиев отаршылды бауына мытылап байлаан халыты мы -мхтажы мен айы - асыретн жырлаушыларды Зар -заман мектебн ойшылдары деп атады. (1,246 б.). Бл термин алаш 1927 жылы енгзлген ед.

Зар - заман кезенде мыр кешкен орталы езгге тскен аза халыны тадырын м зармен жырлаан аындар шоыры. Оны белгл клдер : Дулат Бабатайлы , Шортанбай оайлы, Мрат Ммкейлы, бу бкр Кердер, Аубан Асан , т.б. Мхтар уезов Аблай хан тсынан Абайа дейнг жз жыла ластырып Нарманбетпен аяталды (2,168 б.). зар заман тсынан аза дебиет жазбаша сипат аланын отан крсетед. Дстрл аза оамындаы брыны алыптасан ндылытарды згеру , елд басару жйесн баса саната ауысуы, отаршылдыты беле алуы, халыты атты кйзелу Зар- заман аындарын тарих сахнасына шыаран. Олар халыты жай кйн ойлаан лт- айраткерлер ретнде танылды. Оларды шоырлары халыты салт- дстрлерд абыы бзылмаан алпында сатауа , лтты бтммен ажырамауа ндейд.

Еркндкпен бостандыты, дстр мен европалы метрополиядан еген жаа тртптерд шегнен шиеленсу Шортанбай, Дулат жне Мурат сияты зар заман аымы аындарыны шыармалары арылы абылдады. Олар ХХ асырдаы аза мрне тн барлы былыстарды аяусыз сынайды. леуметтк, йлесмдлк уаыты ретнде ткен дурд идеяландыра отырып , бгнг заманны келешегнен де мтн зп, тлед, ауп жбататын ешнрсе таппаан Зар заман аындарыны кеудесн кернеген м, зар , шер бден кна батан замандастарыны лаына жете оймайды. аза халыны шырайлы жерлерн алып, аздырып, дннен аулатату сияты империялы пиылдар жзеге асуына арсыласы озалысы Зар заман аындарыны айраткерлк поэзиясын мрге келд. Брыны жыраулар поэзиясын ндесп ршл рух, сресе, Мрат Мнкелыны

( 1843 1906 ) жырларынан айын байалады ( 3,38 ). Зар заман аындарыны шыармаларындаы лтты болмысы , азаы адр асиет саап алуа ндеген , ой пкрлер жанаймен шарасыздыпен соы тзмд сара айтыландыымен ерекшеленед. Мндай ледермен болжамдыты бауына бас игс келмеген лт айраткерлерн ршл н айын аарылады. Зар заман аындарыны шыармаларында сары уайыма салыну, айы ма берлу сарыны да байалады. Бл кезе аындары келер кннен мт жотыын налыйды, тыырытан шыатын жол таппай ыйналады. Олар елд барлы тснен Нубетт аыр заманы келген деп ады. Зар заман мектебн аса р клдерн бр Шортанбай анайлы ( 1818 1881 ) зар заман атауы да аынны сол дур халн жырлаан ледерн брн атынан алынан. Концерватор аын асиетт Тркстан маында дниеге келп, араралы рнде мр сред. Ол патша кметн отарлау саясатыны аза халыны болмыс тршлгне кер сер еткенн , кптеген айшылытарды алып келгенн, заманны азанын , деп-рыпты тозанын, ел жртта береке алмаанын шыармаларыны басты таырыбы етп алады. аза халыны дстрл шаруашылыы мен трмыс салтына едур ыпал еткен капиталистк атынастарды абылдамаан аын халы мрнде болып жатан згерстерге отпрыск кзбен арады.

Шортанбай адамдарыны леуметтк топа блну оларды шыан тегне сйкес болу керек деп есептед.