Суретке арап Ттт иял таырыбына 80-100 сзден тратын шаын мтн рап

иял  сырты дние заттары мен былыстарыны субъективтк образдарын айтадан жаартып, ндеп, бейнелеуде крнетн, тек адама ана тн психикалы процесс: ...барлы жан уаттарын (рухани кштерд) тек иял ана зндк саталатынсзмдк заттарды модельдендре алады (л-Фараби). Адамда иял пайда болан кезде ми абыында брын жасалан уаытша байланыстар трл комбинациялара тсед де, жаа нрселерд бейнес туып отырады. Уаытша байланыстарды айта жасап, ндеу процеснде екнш сигнал жйес шешуш рл атарады. Адамдарды иялына тн кейбр ерекшелктерд тмендегше топтастыруа болады:

р адамны иял ерекшелктер оны жеке ызыулары мен асиетгерне, алдына ойан масатына байланысты болып келед. Бл арада суды асап шлдеген жолаушыны иялы мен ек-ш кннен кейн емтихан тапсыратын студентт машинасыны тетгн жетлдруд ойлап жрген инженерд иялын салыстырып круге болады;

иялды мазмны мен формасы адамны жас жне дара ерекшелктерне де, блм тжрибесне де байланысты. Мселен, крген де, тйген де кп, мр тжрибес мол, р тарапты блм бар ересек адамны иялы мен енд ана мрге ая басайын деп тран жеткншект иялын бр лшемге салуа болмайды;

иял адамны скен ортасына, этносты ерекшелгне, табиат, жер-су оршауына байланысты да крнп отырады. Жаратылысты шаында,деп жазады М. Жмабаев, меруерт себлген кк шатырды астында, хош ист жасыл клем стнде, кнмен брге клп, тнмен брге тнеп, желмен брге жгрп, алдындаы малымен брге рп, сары сайран далада трып сетн аза баласыны иялы жйрк, ткр, тере болуа тист.

иял адамны барлы психикалы былыстарымен штасып жататын процесс. Мселен, ала ойан масатты жоспарлап, жзеге асыруды жолдарын здестру иялсыз ммкн емес. Бл - иялды еркпен байланысына жасы мысал. иялды ойлау процеснде алатын орны ерекше. йткен ойлау белсендлг адамды шыармашылы рекетке жетелейд. Ал ондай рекет иялды те кшт дамуын ажет етед. Ойлау мен иял бр-брмен тыыз байланысты. Жан уаттарыны осы екеу де мселен шешуге, сраа жауап беруге атысады. Бра иялда мселен шешуд зндк ерекшелг болады. иял мселен суреттеу, жанды крнс арылы шешсе, ойлау оны тр суретсз жалпылай, ым, пкр, тжырым трнде шешед;

адам иялы ебек процеснде, с-рекет стнде жарыа шыып, дамып отырады. Мндаы негзг шарт: саналы масатты болуы, болашаты болжай алу, стейтн ебект нтижесн кн брын кре блу, яни оны деп, згертп, елестете алу адам иялына тн негзг белглер. иялда адамны дние жнндег р трл таным-тснг ртрл формада июласып, жаа сапаа ие болады. иял бейнелер адам ажеттгнен туелд бола трып, оны белсенд кызметке итермелейд,творчестволы сне кш-жгер осады. иял тек теориялы жне практикалы ызметте ана емес ол адамны бткл рухани мр жйеснде елеул орын алады. Ксн мр жолы, жеке басыны ойдаыдай дамуы, даралы асиеттер, с-рекетн рылымы, мр салтыны алыптасуы мнсыз ммкн емес. Адам санасыны жануар психикасынан басты айырмашылыы адамда ойлаумен атар иял рекетн оландыында.