тнемн тасбаа таырыбына эссе жазып бердерш 110 сз болуы керектезрек

Тасбаалар (лат. Testudines)  бауырымен жоралаушылар отрядыны бр. Триас кезенен белгл, котилозаврлардан шыан деген пкр бар. азр тршлк ететн Тасбааларды 250-ге жуы трн 12 тымдаса, 2 кейде 5 отряд тармаына брктред. Тасбаалар барлы рлытарда (тек Антарктидада кездеспейд), негзнен тропиктк жне субтропиктк айматарда таралан, р тымдасты зн таралу орталытары мен кбрек кездесетн жерлер бар. Тасбаалар ысты шлд жерлерд, тропиктк ормандарды, тау беткейлерн, зен, кл, батпа, елд мекендер маын, тез жаалауларын, мхиттарды мекендейд. Суы жне рашылы кезде ысы, кейде жазды йыа кетед.

Тасбааларды ерекшелг денес сйект-мйзд не сйект-терл сауытпен апталан. Ара сауытын карапакс, ал бауыр сауытын пластрон деп атайды. Сауытыны зындыы 12 см-ден 2 м-ге дейн жетед. Карапакс терден дамыан сйек таташытарынан трады; оны шк бетне омырта анаттары жне абыралар бекид. Пластронны таташытары бана мен рса абыраларынан ралан. Ек сауытты брккен жер тарамыс срмен озалмалы трде не сйектер кргп нажималасады. Ек сауыт арасынан Тасбааларды басы, мойны, аятары шыып трады, ауп тнгенде бларды сауыт шне жиып алады. Кру, ис сезу органдары жасы дамыан, нашар естид. Жатарында тстер болмайды, иегнде тмсы трзд мйзд абыршатары бар. рлы Тасбаалары негзнен смдк орект; тщы су Тасбаалары балытармен, осмекендлермен, омыртасыз жануарлармен оректенед. Тпт брнеше айдай оректенбеу де ммкн. рлыта шаылысады (бр немесе брнеше жз жмырта салады). Жынысты жаынан 2 3 жасында жетлед. Кейбр трлер жылына 3 рет, кейде одан да кп жмырта салады. Шар немесе эллипс трзд жмырталарыны сырты ктасты абыршапен (рлы тасбааларында), не терл жабынмен (тщы су тасбааларында) жабылан. Инкубация кезе кпшлк трнде 2 3 ай (пл тасбааларында 6 7 ай). Табии жадайда 150 жылдай тршлк етед.

Тасбааларды азастанда 2 тымдасы: тщы су тасбаалары жне рлы тасбаалары, оларды бр-брден трлер (батпа тасбаасы) бар. Екнш тымдасты нажималыз тр  отдала тасбаасы республиканы отстгнде таралан. 38 тр мен тр тармаы орауа алынып, Халыаралы табиат орау хвалаыны ызыл ктабына енгзлген.[1]