зергерлк туралы млмет жазынызшы

Зергерлк бйымдар (негзнен сндк безендру заттары) асыл металдарды (алтын, кмс, платина жне палладийд) шекейлеп деуд, сондай-а тст металдарды (жез, мельхиор т. б.) орытуды, оларды бетне, алтын, кмс жалатуды; кп жадайда ымбат тастармен, эмальмен т. б. безендруд нтижеснде алынатын бйымдар.

Зергерлк бйымдарды сынамасыдеу

детте таза, асыл металдардан зергерлк бйымдар жасалмайды. Олара ажетт механикалы асиеттер дарытып, тист тс алу шн тст металдар осады, мселен алтынны кмс жне мыспен орытпасын, кемде палладиймен, кадмиймен, никельмен, мырышпен орытпасын; кмс пен платинаны мыспен орытпасын, палладийд кмспен жне никельмен орытпасын стемелейд. орытпадаы асыл металды рамы оны сынамасын айындайды. Кптеген елдерде сынаманы белглеуд метрлк жйес абылданан (КСРО-да ол 1927 жылдан бер енгзлген), ол бойынша сынама орытпаны мы салматы брлгндег асыл металды блшек санымен белгленед.

1927 жыла дейн Ресейде сынаманы белглеуд мысалды жйе деп аталатын (96 мысалдай тратын орыс фунты негзнде) жйес болды. Мнда сынама орытпаны 96 брлгндег асыл металды салма лшеммен белгленетн.

АШ-та, лыбритания мен Швейцарияда каратты жйе абылданан. Бл бойынша асыл тасты 1000-сынамасы 24 шартты брлкке сйкес келед.

Кестеде КСРО-да алыптасан метрлк лшем келтрлп, оларды мысалды жне каратты жйеге аударылуы крсетлген.

Зергерлк жне баса бйымдар дайындауа рсат етлетн асыл металдар орытпасыны сынамасы зады трде белгленп, мемлекет кеплдгнде болады. Бл шн бйымдар сынамалы баылаудан тп, олара сынама табасы ойылады. Бйымдарта таба салу шн трл елдерде сурет мен пшн р трл баылау белглер олданылады; КСРО-да ол эмблемадан (бесжлдыз аясындаы ора пен бала) жне метрлк жйен ш белгл санынан трады.

Алтынны 583-сынамалы орытпасы нерлым ке тараан; бл сынаманы орытпасыны тс рамына енген тст металдарды санды арым-атынасына арай р трл болуы ммкн. Мысалы, егер 583-сынаманы орытпасында алтын 58,3%, кмс шамамен 36%, ал мыс 5,7% болса, орытпаны тс жасыл рек алады; кмс 18,3%, мыс 23,4% болса клгн-ызылт; кмс 8,3%, мыс 33,4% болса ызылдау болады.

Гауар тасты семдк бйымдарды дайындау шн а алтын деп аталатын орытпа кенен пайдаланылады, оны рамы мынандай; 583 сынамалы алтын орытпасында кмс 23,728,7%, палладий 13,018,0% немесе никель 17,0% мырыш 8,7%, 16,0%; ал 750- сынамалы алтын орытпасында кмс 7,015,0%, палладий 14,0%-ке дейн, никель 4,0% мырыш 2,4% немесе никель 7,516,5%, мырыш 2,05,0%, мыс 15,0%-ке дейн болады.

958-сынамалы алтын орытпасы берк болмайды. Сондытан ке олданылмайды. 375 сынамалы алтын орытпасыны рамында алтын 37,5%, кмс 10,0%, мыс 48,7%, палладий 3,8.% болады.

Кмст 875-сынамалы орытпасы нерлым ке тараан. Оны шекей заттарын жне ыдыс-ая жабдытау шн пайдаланылады. Кмст 916-сынамалы орытпасы эмаль жалатан ыдыстарды дайындау шн; 960 сынамалы орытпасы нзк рнект ыдыстар жасауа олданылады. Платина мен палладийд орытиасы зергерлк сте болар-болмас млшерде пайдаланылады. Кмс жне жез бйымдарды тым тез тотыып кетпеу шн жне оларды семдк асиеттерн жасарту масатында бетне электролиттк тслмен 999 сынамалы алтын немесе 999-сынамалы кмс жалатады.